چگونه از خود دفاع کنیم؟

لایحه به دفاع کتبی گفته می‌شود که در پرونده‌های قضایی توسط طرفین یا وکلای ایشان به دادگاه رسیدگی‌کننده تقدیم می‌گردد.

با توجه به اینکه لایحه هم در پرونده‌های حقوقی و هم در پرونده‌های کیفری باید ارائه شود و حتی رسیدگی در مرجع تجدیدنظر و فرجام خواهی اصولا تنها با توجه به لوایح تقدیمی انجام می‌گیرد، اهمیت لایحه دو چندان است.

اما در تنظیم لایحه باید چه چیزهایی را قید کنیم و از گفتن چه مطالبی باید بپرهیزیم؟ به اصول مهم در نگارش و تنظیم لوایح در ادامه اشاره خواهیم کرد.

قسمت‌های مختلفی که حتما باید در یک لایحه گنجانده شود را معرفی کرده و نیز کیفیت تنظیم آن از نظر شکلی و ماهوی را بررسی خواهیم کرد.

نکات مهم در تنظیم لایحه

• یک لایحه از سه بخش اصلی تشکیل می‌دهد. بخش‌های لایحه شامل مقدمه لایحه، محتوای اصلی لایحه و در نهایت نتیجه‌گیری لایحه است.

در بخش مقدمه لایحه که حداکثر می‌تواند تا 3 پاراگراف به طول انجامد، قصد داریم که یک معرفی کوتاه و شرح مختصری از ماجرا را بیان داریم.

در نظر داشته باشیم که در بخش مقدمه لایحه، ما در مقام داستان سرایی هستیم. یعنی ما قصد داریم که یک اتفاقی که در عالم خارج رخ داده است را بدون طول و تفسیر زیاد و نیز بدون اینکه جانب‌داری یا نتیجه‌گیری داشته باشیم، برای مخاطب خود تعریف نماییم.

مقدمه لایحه را باید مختصر بنویسیم، از جملات خبری و ساده استفاده نماییم، اما باید به نحوی تنظیم شود که مخاطب جذابیت لازم برای مطالعه بقیه محتوای لایحه را به دست آورد و نیز به آنچه که اتفاق افتاده است که به تنظیم این لایحه و ایجاد پرونده قضایی انجامیده است آشنایی یابد.

در بخش دوم از لایحه که محتوای اصلی آن است، ما در مقام بیان استدلالات و معرفی ادله و استنادات خود هستیم.

در این بخش که بهتر است در قالب چند گزاره مستقل از هم تنظیم شود و کل محتوا به هم پیوسته نباشد، باید آنچه که اتفاق افتاده است را شمایل حقوقی بخشیده و ادله استنادی خود و یا استدلالات قانونی و حقوقی که می‌تواند خواسته و موقعیت ما را در پرونده تقویت نماید را بیان داریم.

در این بخش است که در مقام یک حقوقدان وارد عمل می‌شویم و دفاع ماهوی و شکلی خود از پرونده را به مرجع قضایی تقدیم می‌نماییم.

بخش اصلی لایحه با توجه به موضوع دعوا و مرجع رسیدگی باید از طول و تفسیر متناسبی برخوردار باشد، اما در کل از چند پاراگراف تا چند صفحه را می‌تواند شامل شود.

در نهایت بخش نتیجه‌گیری قرار دارد. در بخش نتیجه‌گیری که باید حداکثر در سه پاراگراف تنظیم شود، یه اشاره مختصر به آنچه که بیان شد و مهم‌ترین استدلالات و دفاعیات خود خواهیم داشت، از نوشته نتیجه گیری خود را بیان کرده و حتما خواسته‌ای که از مرجع رسیدگی داریم را بیان می‌کنیم.

در نهایت هم لایحه باید منضم به امضا و تاریخ روز تنظیم لایحه باشد.

• تعداد صفحات و محتوای یک لایحه با توجه به اینکه به کدام مرجع قضایی ارائه می‌شود و نیز با توجه به ماهیت پرونده و مرحله رسیدگی باید متناسب انتخاب شود.

در نظر داشته باشیم که قاضی رسیدگی‌کننده روزانه به چندین پرونده مختلف باید رسیدگی نماید، به نحوی که زمانی که برای هر پرونده می‌تواند صرف نماید، متاسفانه محدود است.

به همین سبب ضروری است که لایحه خود را نه چندان مفصل که از حوصله خواننده خارج باشد و نه چندان مختصر که نتواند منظور ما را انتقال دهد تنظیم نماییم.

پس ضروری است که طول لایحه با پرونده و مطالبی که جهت ارائه داریم متناسب باشد.

• در تنظیم لایحه چند نکته مهم را در نظر داشته باشیم، ما داریم ماجرای اتفاق افتاده را شرح می‌دهیم و مهم‌ترین نکاتی که قاضی رسیدگی کننده باید به آن توجه داشته باشد را ذکر می‌کنیم.

پس اولا نوع جمله‌بندی ما باید از نوع خبری باشد و ثانیا با توجه به اینکه مخاطب لایحه شخص قاضی در مقام قضاوت است، نباید از جملات دستوری یا جملاتی که شان قضاوت را مخدوش نماید استفاده نمود. بلکه باید کاملا محترمانه و در قالب جملات خبری یا درخواستی تنظیم گردد.

• چنانچه لایحه را به صورت دست نوشت تنظیم می‌نماییم، حتما باید با خط خوش و خوانا نوشته شود.

با توجه به اینکه لایحه نه تنها نشان‌های از شان اجتماعی ما بلکه شان قضاوت است، رعایت ویژگی‌های ظاهری در تنظیم یک برگه مرتب و تمیز با خط خوش و خوانا، کاملا اهمیت و ضرورت دارد.

• لایحه را خطاب به مقام قضایی تنظیم می‌کنیم، نه طرفین دعوا و نه هیچ شخص ثالث دیگری.

پس در خطاب لایحه باید توجه داشته باشیم که مخاطب لایحه را به دقت تنظیم نماییم. توضیح آن که چنانچه پرونده تنظیم شعبه شده باشد، مخاطب ما رئیس شعبه دادگاه منتخب است، اما چنانچه هنوز تعیین شعبه صورت نگرفته باشد، خطاب ما با توجه به نوع پرونده و شهری که در آن تشکیل پرونده می‌دهیم باید متناسب انتخاب گردد.

• دیگر نکات شکلی که باید در تنظیم لایحه به آن دقت شود، حفظ شان و احترام مخاطب است.

در نظر داشته باشید که مخاطب ما مرجع رسیدگی کننده و قاضی مرجع رسیدگی است که در مقام تظلم خواهی و به عنوان مرجع عمومی به رسیدگی به تظلمات انجام وظیفه می‌نماید.

به عبارت دیگر قاضی را به واسطه مقام قضاوتی که در اختیار دارد مخاطب لایحه قرار میدهیم، پس حتما شان و احترام وی باید حفظ گردد.

رعایت احترام مرجع قضایی نه تنها باید از کلمات و عباراتی که انتخاب می‌کنیم به دست آید، بلکه باید در نحوه تنظیم لایحه و به خصوص رعایت املا و نکات دستوری در تنظیم لایحه مورد توجه قرار گیرد.

توجه داشته باشیم که لایحه به هیچ وجه اشتباه نگارشی یا املایی نداشته باشد. همچنین جملات به صورت مختصر تنظیم شود اما مفهوم بوده و افاده معنا نماید.

در نهایت آن که حتما محتوای لایحه باید از یک سیر طبیعی برخوردار باشد، به نحوی که از یک مقدمه‌چینی مناسب و متناسب به شرح اصل ماجرا وارد شود و حتما نتیجه‌گیری در آن قید شده باشد.

پس محتوای لایحه ما نه تنها باید با آنچه که قصد بیان آن را داریم سنخیت داشته باشد، بلکه باید همچون داستانی که شرح داده می‌شود، پیوستگی مطالب و در عین آن اشاره به کلیه مطالب ضروری را در برگیرد که قبل از آن با یک مشاوره حقوقی از این امر اطمینان حاصل نمایید.

• • از دیگر نکاتی که حتما باید در تنظیم لایحه مورد توجه قرار گیرد اولا شمول لایحه ما به کلیه موضوعاتی است که به پرونده ارتباط دارد، شامل شرح ماجرا، خواسته ما و نیز پاسخ به سوالات یا مطالب بیان شده توسط طرف مقابل و یا در صورتی که هنوز از لایحه طرف مقابل اطلاع نداریم، پیش‌بینی گفته‌ها و مطالب طرف مقابل و اشاره به آن‌ها است.

پس لایحه ما باید جامع و مانع باشد، اما اولا نباید هیچ جمله یا محتوای تکراری در آن بگنجانیم و ثانیا جملات و مطالب باید مختصر و به نحوی تنظیم گردد که ضمن رعایت ادب و احترام، خواسته ما و شرح ماجرا را به خوبی پوشش دهد.

در نظر داشته باشیم که در لایحه قصد داریم یک قصه‌ای را تعریف کنیم، آن را به اثبات برسانیم و خواسته خود که مرتبط با آن قصه است را بیان داریم.

• • استناد به ادله و مستندات که میتواند ادعا یا خواسته ما را اثبات نماید، دیگر مواردی است که در لایحه باید گنجانده شود.

البته باید در نظر داشته باشید که استناد در لایحه تنها شامل اشاره به وجود یک ادله یا مدرک و ارجاع آن به پیوست‌های لایحه است.

برای مثال در محتوای لایحه وجود رابطه قراردادی بین دو طرف دعوا را مورد اشاره قرار می‌دهیم، سپس قید می‌گردد که قرارداد شماره مشخص که در تاریخ مشخصی تنظیم شده است، به پیوست لایحه وجود داشته و تقدیم مرجع رسیدگی می‌گردد.

• • در نهایت آن که از زیاده گویی در تنظیم لایحه و محتوای آن باید بپرهیزیم، با این حال باید به نحوی تنظیم گردد که نه تنها منظور و محتوای گفتار ما را انتقال دهد، بلکه خواسته ما را نیز بیان دارد.

نکته مهم دیگر نیز اشاره به ادله استنادی است که حتما باید اشاره شود و در صورتی که به لایحه طرف مقابل دسترسی داشته باشیم، باید پاسخ موضوعات یا ادعای بیان شده در لایحه طرف مقابل را حتما در لایحه خود تنظیم نماییم که می‌تواند با استناد به لایحه طرف مقابل و یا به صورت مستقل صورت گیرد.