رابطه آپنه خواب و چاقی؛ کاهش وزن راهی برای درمان OSA

آپنه خواب یک اختلال نسبتا رایج است که در آن افراد هنگام خواب دچار اختلال در تنفس می شوند. در آپنه انسدادی خواب (OSA)، شایع ترین نوع آپنه تنفسی، اختلال در تنفس به دلیل باریک شدن یا مسدود شدن مجاری هوایی فوقانی رخ می دهد. این حالت شبیه به نفس کشیدن از یک نی است.

افراد مبتلا به OSA شدید ممکن است تا 30 اختلال تنفسی در شب را تجربه کنند. با اطلاعات روزافزونی که جامعه پزشکی در مورد آپنه خواب بدست می آورد،‌ ارتباطات مهم زیادی با اضافه وزن بدن در حال ظهور است. اضافه وزن نه تنها می تواند باعث آپنه خواب شود، بلکه می تواند علائم را تشدید کرده و اثرات مضر آن بر سلامتی را بدتر کند.

خواب ناکافی همچنین منجر به افزایش وزن خواهد شد و یک چرخه نامعیوب به وجود می آید. مطالعات متعددی نشان می دهند که کاهش وزن آپنه خواب را بهبود می بخشد. اگر با آپنه خواب یا اضافه وزن دست و پنجه نرم می کنید، مهم است تا تعاملات پیچیده بین این دو وضعیت را درک کنید.

چگونه اضافه وزن موجب آپنه تنفسی می شود؟

چندین بیماری احتمال ابتلا به آپنه خواب را افزایش می دهند، اما OSA بیشتر در میان افراد دارای اضافه وزن و چاق شایع است. اضافه وزن موجب می شود چربی در ناحیه گردن فرد انباشته شود که با نام چربی حلقی شناخته می شود. چربی حلقی می تواند مسیر هوای فوقانی را در هنگام خواب فرد مسدود کند.

به همین دلیل است که خروپف یکی از مهم ترین و شایع ترین علائم آپنه تنفسی به حساب می آید؛ هوا به معنای واقعی کلمه از طریق یک راه هوایی محدود فشرده می شود و باعث ایجاد صدای بلند می گردد.

علاوه بر این، افزایش قطر شکم حاصل از چربی اضافی می تواند بر قفسه سینه فرد فشار وارد کند و حجم ریه را کاهش دهد. کاهش ظرفیت ریه موجب کاهش جریان هوا شده و باعث می شود تا مجاری هوایی فوقانی در حین خواب فرو ریزند.

با افزایش شاخص توده بدنی (BMI)، خطر ابتلا به آپنه تنفسی نیز افزایش می یابد. BMI چربی بدن فرد را بر اساس قد و وزن اندازه می گیرد. حتی 10% اضافه وزن با افزایش 6 برابری خطر ابتلا به OSA همراه است.

علل کمتر شایع ابتلا به آپنه خواب عبارتند از بزرگ شدن لوزه ها که موجب مسدود شدن راه هوایی می شوند، ویژگی های آناتومی بدن مانند گردن بزرگ یا گلوی باریک، اختلالات غدد درون ریز (ازجمله دیابت و تیروئید)، رفلاکس اسید معده، بیماری های ریوی و مشکلات قلبی. با این وجود، تقریبا 60 تا 90 درصد افراد بزرگسال مبتلا به OSA دچار اضافه وزن هستند.

بیشتر بخوانید: درمان خروپف

آیا آپنه تنفسی می تواند موجب افزایش وزن شود؟

اگرچه اضافه وزن مدت هاست که به عنوان فاکتور خطر برای OSA شاخته شده است، اما شواهد فزاینده ای نشان می دهند که این ارتباط متقابل است. دلیل آن این است که کمبود خواب با کاهش لپتین (یک هورمون سرکوب کننده اشتها) و افزایش گرلین (هورمون محرک اشتها) در ارتباط است که ممکن است میل به غذاهای پرکالری را افزایش دهد.

اطلاعات اضافی نشان می دهند که خواب ناکافی منجر به پرخوری، چاقی و کاهش چربی سوزی در طول دوره محدودیت کالری می شود. همچنین، به نظر می رسد که بیماران OSA به طور خاص ممکن است نسبت به افرادی که دارای شاخص توده بدنی و وضعیت سلامت مشابه هستند، اما از آپنه خواب رنج نمی برند، بیشتر مستعد افزایش وزن باشند.

این موضوع در یک مطالعه توضیح داده شده است. این مطالعه نشان می دهد که افراد مبتلا به آپنه تنفسی در سال منتهی به تشخیص OSA در مقایسه با افراد دارای BMI بدون OSA به طور قابل توجهی وزن بیشتری (حدود 16 پوند 9) اضافه کردند.

آپنه تنفسی می تواند بدن فرد را از انرژی لازم برای حفظ وزن سالم خالی کند. خواب آلودگی در طول روز یکی از علائم شایع آپنه خواب است که منجر به خواب منقطع می شود. شواهد نشان می دهند که خواب آلودگی بیش از حد می تواند موجب شود افراد مبتلا به آپنه تنفسی در طی ساعات روز کمتر فعالیت فیزیکی داشته باشند.

این به طور خاص برای افراد چاق مشکل ساز است که اغلب در حین انجام فعالیت فیزیکی نفس کم می آورند و در قفسه سینه خود احساس فشار می کنند. این موارد موجب می شود تا ورزش و فعالیت را محدود کنند. بدون تغییرات در رژیم غذایی، کاهش سطح فعالیت منجر به افزایش وزن اضافی خواهد شد.

اثرات آپنه تنفسی و اضافه وزن بر سلامتی

مبتلایان به آپنه خواب با محرومیت از استراحت کافی و باکیفیت، استرس زیادی را بر روی سیستم های قلبی عروقی، متابولیک و ریوی خود اعمال می کنند. این موضوع به طور خاص برای افراد چاق نگران کننده است زیرا چاقی می تواند خطر ابتلا به مشکلات قلبی،‌ ریوی و متابولیک را افزایش دهد. همین امر نگرانی هایی را در مورد سلامت فرد به وجود می آورد.

آپنه خواب و سلامت قلبی عروقی

آپنه تنفسی به روش های مختلف بر سیستم قلبی عروقی فرد تاثیر می گذارد. هر بار که توقف تنفس رخ می دهد، سطح اکسیژن بدن افت می کند و پاسخ جنگ یا گریز در بدن تحریک می شود. وقتی این پاسخ تحریک شود، فشار خون بالا رفته و ضربان قلب افزایش می یابد. در نتیجه، فرد از خواب بیدار شده و راه تنفسی باز می شود.

این چرخه در طول شب ادامه می یابد. در این چرخه سطح اکسیژن بالا و پایین می شود و خود موجب التهاب می گردد که به نوبه خود ممکن است منجر به تصلب شرایین (تجمع پلاک در رگ های خونی) شود که با حملات قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا همراه است.

آپنه خواب سطح کربن دی اکسید و گلوکز را در خون افزایش می دهد، بخشی از سیستم عصبی که ضربان قلب و جریان خون را کنترل می کند مختل کرده، مقاومت به انسولین را افزایش داده و جریان کربن دی اکسید و اکسیژن را تغییر می دهد. در نتیجه، آپنه خواب با مشکلات قلبی،‌ ریوی و متابولیک زیر همراه است:

• فشار خون بالا (پرفشاری)
• فیبریلاسیون دهلیزی و سایر آریتمی ها
• نارسایی قلبی
• سکته مغزی و حملات ایسکمیک گذرا (TIA، همچنین به عنوان سکته های کوچک شناخته می شود)
• بیماری عروق کرونر قلب
• دیابت نوع 2
• سندرم متابولیک (چاقی، فشار خون بالا، دیابت و دیس لیپیدمی)

سندرم پیک ویکن یا سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی و آپنه خواب

آپنه تنفسی به طور همزمان در افراد مبتلا به سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی وجود دارد. در OHS، اضافه وزن فشار زیادی را بر روی قفسه سینه فرد اعمال می کند و نیز ریه ها را تحت فشار قرار می دهد. در نتیجه، در توانایی آن ها در تنفس عمیق و با سرعت خوب اختلال وارد می شود.

تا 90 درصد از افراد مبتلا به OHS نیز آپنه خواب دارند، اما همه افراد مبتلا به OSA به OHS مبتلا نیستند. خطر OHS با BMI مرتبط است، با شیوع تقریباً 50 درصد در افرادی که BMI آنها بیشتر از 50 است. مانند آپنه خواب، OHS می تواند موجب افزایش فشار خون و نارسایی قلبی شود و در حالی که سطح کربن دی اکسید در خون افزایش می یابد، سطح اکسیژن کاهش می یابد.

بیمارانی که به هر دو این شرایط مبتلا هستند، در معرض خطر قابل توجهی از بیماری های قلبی عروقی قرار دارند. متاسفانه، افراد مبتلا به OSA با OHS شدید موجب افزایش خطر مرگ و میر می شود.

آیا کاهش وزن می تواند موجب درمان آپنه خواب شود؟

درمان آپنه خواب مانند درمان بسیاری از بیماری ها با تغییر در سبک زندگی و رفتار آغاز می شود. برای بیشتر افرادی که از OSA رنج می برند، این تغییر شامل تلاش برای رسیدن به وزن سالم است. کاهش وزن انباشت چربی ها در گردن و زبان را که مسیر عبور جریان هوا هستند، کاهش می دهد.

این باعث کاهش چربی دور شکم می شود که به نوبه خود حجم ریه را افزایش داده و کشش راه هوایی را بهبود می بخشد. در نتیجه احتمال فروپاشی مجاری هوایی در هنگام خواب کاهش می یابد.

کاهش وزن همچنین می تواند کاهش چشمگیری در علائم مرتبط با آپنه تنفسی، مانند خواب آلودگی در طول روز داشته باشد. تحریک پذیری و سایر اختلالات عصبی روانی نیز به طرز قابل توجهی بهبود می یابند. بهبود کلی در سلامت قلبی عروقی، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین، دیابت نوع 2 و به طور خاص کیفیت زندگی مشاهده می شود.

کاهش وزن 10-15 درصدی موجب کاهش شدت OSA تا 50 درصد در بیماران چاق می شود. متاسفانه، در حالی که کاهش وزن می تواند بهبود معناداری در آپنه تنفسی ایجاد کند، معمولا به درمان کامل منجر نمی شود و ممکن است چنین بیمارانی به درمان های بیشتر نیاز داشته باشند.

همچنین بخوانید: دلیل در خواب حرف زدن چیست

آیا روش کاهش وزن در OSA مهم است؟

با چندین گزینه برای کاهش وزن، بسیاری از بیماران OSA می خواهند بدانند کدام یک برای آپنه خواب بهترین است. برخی از بهترین روش های کاهش وزن عبارتند از:

• تغییرات رژیم غذایی
• افزایش فعالیت بدنی
• مصرف داروهای لاغری
• عمل جراحي

پزشکان معمولا مداخله هایی غذایی و ورزش را به عنوان درمان مرحله اول برای چاقی تجویز می کنند. بیماران چاقی که قادر به کاهش وزن یا تغییر رفتار خود در جهت دستیابی به وزن سالم نیستند، ممکن است مداخله های دارویی یا جراحی را در نظر بگیرند. شواهدی وجود دارد که اصلاح رفتاری به اندازه برخی از انواع جراحی کاهش وزن برای بهبود OSA موثر است.

لازم به ذکر است که ورزش به تنهایی می تواند شدت OSA را حتی بدون کاهش وزن چشمگیر، بهبود بخشد. صرف نظر از تکنیک بکار رفته، بهبود آپنه تنفسی با میزان کاهش وزن متناسب است. بنابراین، بیماران باید با پزشک خود در مورد مناسب ترین استراتژی کاهش وزن بر اساس شرایط، سلامت کلی و شدن OSA مشورت کنند.

آیا درمان آپنه خواب به کاهش وزن کمک خواهد کرد؟

شواهد نشان می دهند که بیماران OSA که به طور موثر آپنه خواب خود را مدیریت کرده اند، راحت تر وزن خود را کاهش می دهند. در یک مطالعه، سطح گرلین (هورمونی که اشتها را تحریک می کند) در بیماران OSA نسبت به افراد بدون OSA با همان توده بدنی بالاتر بود، اما پس از دو روز استفاده از درمان CPAP به سطوح مشابه کاهش یافت.

به طور متقابل، استفاده طولانی مدت از درمان CPAP، موثرترین درمان آپنه تنفسی، با افزایش وزن در برخی از مطالعات در ارتباط بوده است. با این وجود، دلایل وجود این ارتباط هنوز نامشخص است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

با توجه به پیچیدگی درمان آپنه تنفسی و وزن، بیماران مبتلا به اضافه وزن نباید صرفا بر درمان CPAP یا سایر درمان های آپنه خواب برای کاهش وزن متکی باشند.

برای دریافت مراقبت لازم منتظر نمانید

وقتی صحبت از خواب و وزن به میان باشد، مداخله زودهنگام کلیدی برای جلوگیری از آسیب و بازیابی کیفیت زندگی است. با درمان کافی و مناسب، آپنه خواب یک پیش بینی عالی را به همراه دارد. هرگز برای اتخاذ یک رویکرد برای کاهش وزن خیلی زود یا خیلی دیر نیست. اگر فکر می کنید که به آپنه تنفسی مبتلا شده اید، مهم است که برای تشخیص دقیق و دریافت گزینه های درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنید.