زندگی نامه امام صادق علیه السلام از زمان تولد تا شهادت
دوستان عزیز در این مقاله به بررسی ” زندگی نامه امام صادق علیه السلام از زمان تولد تا شهادت ” می پردازیم. امام صادق امام ششم ما شیعیان 12 امامی و اما پنجم شیعیان اسماعیلیه می باشد. البته ناگفته نماند که امام صادق (ع) در نزد پیشوایان فقهی اهل سنت نیز جایگاه ویژه ای دارد. این مقاله را با ارائه خلاصه ای از زندگی نام ایشان آغاز می نماییم.
نام اصلی امام صادق : جعفر
القاب معروف ایشان : صادق- مصدق – محقق – کاشف الحقایق – فاضل – طاهر – قائم – منجی – صابر
کنیه (القابی که کمتر کسانی ایشان را به این نام می شناختند): ابوعبدالله – ابواسماعیل – ابوموسی
نام پدر امام جعفر الصادق : حضرت امام محمد باقرع (امام پنجم شیعیان)
نام مادر امام صادق (ع) : فاطمه (ام فروه) دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر
زمان تولد امام صادق : هفدهم ربیع الاول سال 83 هجری
محل تولد امام صادق (ع): مدینه منوره
عمر شریف : 65 سال
مدت امامت : 34 سال
زمان شهادت امام جعفر صادق (ع) : 25 شوال سال 148 هجری
قاتل امام صادق علیه السلام : منصور دوانیقی بوسیله زهر ایشان را به شهادت رساند
مقبره امام جعفر صادق (ع) : قبرستان بقیع
همسران معروف امام جعفر عللیه السلام : حمیده دختر صاعد مغربی، فاطمه دختر حسین بن علی بن الحسین بن علی بن أبی‌طالب(علیهم السلام)
فرزندان پسر ایشان : موسی (علیه السلام) – اسماعیل – عبدالله – افطح – اسحاق – محمد – عباس – علی
فرزندان دختر امام صادق (ع) : ام فروه – فاطمه – اسما
اصحاب معروف امام ششم شیعیان : ابان بن تغلب – اسحاق بن عمار- برید – صفوان بن مهران – ابوحمزه ثمالی – حریر بن عبدالله سجستانی زراره بن اعین شیبانی – عبدالله بن ابی یعفور-عمران بن عبدالله اشعری قمی.
روز زیارت ایشان : روزهای سه شنبه
سال های اولیه زندگی امام صادق (ع) چگونه سپری شد
اطلاعات دقیقی در مورد تاریخ تولد امام جعفر صادق در دسترس نمی باشد اما بیشتر منابع در تاریخ 17 ربیع الاول سال 83 هجری قمری با هم اتفاق نظر دارند. و همچنین تاریخ امات ایشان ۱۱۷/۷۳۵ (گرچه در برخی منابع ۱۱۴/۷۳۲ و ۱۲۶/ ۷۴۳ هم ذکر شده) ذکر کرده‌اند.
قدرت بنی امیه در سالهای اولیه زندگی امام صادق به اوج خود رسید و گرایش مردم مدینه به سمت علوم دینی و تفسیر قرآن روزافزون گردید. پدربزرگ مادری امام صادق که قاسم بن محمد بن ابوبکر بود نیز به عنوان یک محدث قابل، مورد احترام مردم مدینه قرار داشت.
از آنجایی که امام جعفر صادق از سمت پدر نوهٔ، نوهٔ علی بن ابیطالب و از جانب مادر نوهٔ نوهٔ ابوبکر می باشد ایشان نخستین امام شیعیان از نسل ابوبکر محسوب می شوند. امام جعفر صادق در سال های اول زندگی اش شاهد امامت پدربزرگش، زین العابدین (امام سجاد) ، احترام مردن مدینه به ایشان و کناره گیری او از صحنه درگیری های سیاسی بود.
دوران امامت امام صادق علیه السلام
اما جعفر صادق در سن سی و چهار سالگی پس از پدرش امام محمد باقر به مقام امامت و جانشین پدرش منسوب گردید. وی به مدت 28 سال امامت شیعیان را عهداه دار شد. این دوره از لحاظ سیاسی و هم از لحاظ تنوع عقاید دینی داری اهمیت فراوان می‌باشد. امام جعفر طولانی ترین دوره در بین یازده امام اول شیعیان را داشته است.
در زمان امامت امام محمد باقر بیشتر شیعیان سیاست های انقلابی زید (عموی جعفر صادق) را به سکوت مبهم و رمز آلود پدر و پدربزرگ امام صادق ترجیح می دادند. امام جعفر صادق از طرف دیگر دکترین، امامت را برای شیعیان اینطور شرح داد : «امامت بسته به انتخاب بشر یا مطالبهٔ عمومی آن نیست»، بلکه هر امام دارای علم بخصوصی است که او را برای آن مقام شایسته می کند اما همچنان زید ادعا می کرد که مقام امامت وابسته به مطالبهٔ عمومی این مقام توسط خود امام است.
همچنین امام صادق فرمود این علم از حضرت محمد پیامبر (ص) به امام علی (ع) رسیده و بعد از او نیز به دیگر جانشینان علی می‌رسد. به همین دلیل دکترین نص یا «انتصاب هر امام بوسیله امام قبل به فرمان خداوند» توسط امام صادق کامل شد. وی هیچ گاه ادعای خلافت ننمود با اینکهبه منصب امامت انتخاب شده بود.
امامت امام صادق در دوره بنی امیه
در این بخش از زندگینامه اما جعفر صادق به بررسی دوران امات ایشان در دوره بنی امیه می پردازیم. امام جعفر صادق در اواخر دوران حکومت بنی امیه به امامت رسید. این دوره که اوج شورش ها از جانب شیعیان و غیر شیعیان بود و در نهایت منجر به شکست خونین بنی امیه توسط عباسیان یا بنی عباس، فرزندان عباس، عموی پیامبر، شد.
ایشان سیاست پدر و پدربزرگش را پیش گرفت و در هیچ کدام از این شورش ها شرکت نکرد. امام جعفر صادق از شورش زیدی ها که از سمت عمویش زید تشکیل شده بود و مورد حمایت محدثان مدینه و کوفه قرار داشت دوری می کرد. او حتی از شورش های محمد ابن عبدالله نفس زکیه که ملهم از کیسانی ها بودند حمایت نکرد.
طبق این مستندات می توان گفت که امام صادق هیچ نقشی در سرنگونی امویان توسط عباسیان نداشت. امام صادق پاسخ نامه درخواست کمک ابومسلم خراسانی را اینگونه داد: ایشان در حضور پیک نامه، درخواست چراغی کرده نامه ابومسلم را سوزانده خطاب به پیک گفت: «آنچه را دیدی با اربابت در میان بگذار».
و در زمان سوختن نامه این چنین فرمود : «این مرد از ما نیست و این زمان، زمان من نیست.» امام جعفر صادق همچنین دیگر تقاضا های کمک را رد کرد و خودش هم ادعایی حکومت نکرد. وی نیز گفت که هر چند به عنوان امام منتخب رهبری امت اسلامی را بر عهده دارد، اما ادعای حکومت بر مسلمین را به کسی تحمیل نخواهد کرد.
امامت امام صادق (ع) در دوره بنی عباس
دوران ضعف حکومت مرکزی اواخر دوره بنی امیه و اوایل دوران بنی عباس بود و این اتفاق فرصتی را در اختیار امام صادق قرار داد تا آزادانه در مدرسه‌ای که بیش از ۴۰۰۰ شاگرد را تربیت کرده بود، تدریس کند. شاگردان صاحب نام امام صادق علیه السلام ابوحنیفه و مالک بن انس، بنیان‌گذاران دو مکتب فقهی اهل سنت، حنفیه و مالکیه می باشند. واصل بن عطا، بنیان گذار مکتب معتزلی هم در میان این شاگردان بود.
پس از شکست سلسه امویان، عباسیان با شیعیانی سرستیز پیدا کردند با این حال که برخی از شیعیان در کنار عباسیان علیه اموی ها می جنگیدند. در این بین عباسیان همچنین به امام جعفر صادق نیز مظنون شدند. چون شیعه همیشه معتقد بود رهبری امت اسلامی مقامی بود که با امر الهی و توسط امام قبلی به هر امام داده می‌شود. علاوه بر آن اما صادق پیروان زیادی، هم در میان شاگردانش و هم در میان کسانی که او را امام امت می دانستند داشت.
امام صادق به همراه چند تن از اشخاص مطرح مدینه در دوران حکومت منصور به بغداد فرا خوانده شد. به این منظور که خلیفه بتواند از نزدیک آن ها را زیر نظر داشته باشد. اما وی با نقل حدیثی از پیامبر از منصور خواست تا او را از این سفر معذور دارد.
این حدیث از زبان امام صادق (ع) این گونه روایت شد: «مردی که از دیارش مهاجرت کرده تا زندگی اش را بسازد به هدفش خواهد رسید اما کسی که در کنار خانواده اش بماند زندگی طولانی تری خواهد داشت.» و منصور از تقاضایش منصرف گردید. بعد از شکست و مرگ محمد نفس زکیه در سال ۷۶۲، امام صادق زمان آن فرا رسیده تا از فراخوان منصور اطاعت نماید. پس از گذشت زمانی کوتاه ، صادق خلیفه را قانع کرد که از سمت او هیچ خطری آن را تهدید نمی کند و اجازه یافت تا به مدینه برگردد.
در اواخر زندگی اما صادق (ع) ، خلفای عباسیه او را مورد آزار و اذیت قرار می دادند. حاکم وقت مدینه دستور گرفته بود تا خانه ایشان را به آتش بکشد. اما حادثه ای که باعث آسیب امام نشد. به عقیدهٔ شیعه، این حادثه مانند حادثهٔ فرار ابراهیم نبی از آتش معجز گونه بود. امام صادق برای اینکه ارتباطی با پیروانش و اصحابش نداشته باشد زیر نظر گرفته شد و به همین منظور گاهگاهی هم به زندان می افتاد.
روش مبارزه امام جعفر صادق با ظالمان
در این بخش از بررسی زندگینامه کامل امام صادق (ع) به بررسی روش مبارزه امام جعفر صادق با ظالمان می پردازیم.
امام جعفر صادق علیه السلام روش مبارزه منفی را انتخاب نمود، از همین رو الفتی بین او و ظالمان نبود بلکه میان جعفر و حکومت برخورد اصیل مکتبی برقرار بود. به عبارت دیگر حکومت نمی توانست تن به اندیشه او بدهد و محبت او را جلب کند و نه جعفر خواهان برقراری چنین رابطه هایی (دوستی و صلح آمیز) با حکومت بود.
خانواده امام صادق (ع)
همسر اول امام جعفر صادق فاطمه بنت حسین اثرم بود که از ایشان صاحب 2 فرزند پسر و 1 فرزند دختر به نام های اسماعیل بن جعفر ، عبدالله افطح ، اسماء ام فروه شد. به دنبال مرگ فاطمه، امام صادق (علیه السلام) برده‌ای به نام حمیده خریداری کرده، او را آزاد کرد و مسائل دینی را به او آموخته سپس با او ازدواج کرد وی از همسر دوم خود (حمیده بنت صاعد) فرزندانی به نام های موسی کاظم ، محمد دیباج ، اسحاق مؤتمن داشت.
حمیده همیشه مورد احترام شیعیان مخصوصاً زنانی است که او را به خاطر درایت و دانایی اش می ستایند. امام جعفر صادق زنان را جهت یادگیری عقاید اسلامی به حضور وی می‌فرستاد. اما صادق (ع) در وصف همسر دوم خود (حمیده) چنین گفت : حمیده مثل طلای ناب از هر ناخالصی پاک است.
شهادت امام صادق چگونه رخ داد
امام صادق چندین بار بوسیلهٔ خلفای اموی و عباسی (هشام، سفاح و منصور) دستگیر شد در نهایت در سال ۱۶۸/۷۶۵ و در سن ۶۴ یا ۶۵ به دست منصور دوانیقی بوسیله زهر به شهادت رسید. امام صادق در مدینه در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد و تا اوایل قرن بیستم قبرش محل زیارت زائران بود، تا اینکه در سال ۱۹۲۶ وهابی ها پس از فتح مدینه ساختمان همه قبور متبرکه به جز قبر پیامبر را با خاک یکسان کردند.
به گفتهٔ طباطبایی با شنیدن خبر شهادت امام صادق، منصور قصد داشت به امامت امامان شیعه خاتمه دهد در پی این حیله و نقشه شوم نامه‌ای به حاکم مدینه نوشته از او خواست به خانهٔ صادق رفته وصیت نامه‌اش را خوانده و هر که در آن به عنوان جانشینش ذکر شده گردن بزند. حاکم مدینه اما با خواندن وصیت‌نامه مشاهده کرد که صادق چهار نفر را به جانشینی اش انتخاب کرده. خود خلیفه، حاکم مدینه، عبدالله افطح بزرگترین فرزند امام، و موسی کاظم، فرزند کوچکترش از جانشینان امام بودند.