معرفی کتاب های معتبری که درباره وقایع عاشورا نوشته شده اند
درباره عاشورا روایت های مختلفی شنیده می شود که با وجود اشتراک در اصل موضوع جزئیات آن ها با یکدیگر متفاوت است. اگر به دنبال کتاب های معتبر درباره عاشورا هستید و نمی دانید بهترین کتاب درباره عاشورا کدام کتاب است این متن را بخوایند تا با بهترین کتاب های عاشورایی آشنا شوید. این کتاب ها حوادث عاشورا، وقایع قبل و بعد از آن را بررسی و تجزیه و تحلیل نموده اند و هر کدام از یک باب به قضیه عاشورا و قیام امام حسین پرداخته اند. اگر به دنبال یک کتاب درباره محرم و قیام امام حسین می باشید با ما همراه باشید.
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: روز عاشورا چه اتفاقاتی رخ داد؟
کتاب های معتبر درباره واقعه عاشورا
در ادامه کتاب هایی درباره عاشورا معرفی می کنیم که جزو کتاب های معتبر درباره عاشورا هستند و عالمان و بزرگان دین برای نقل حوادث عاشورا و وقایع کربلا به این کتاب ها استناد می کنند. این کتاب ها شامل کتاب های عربی درباره عاشورا که قدیمی و تاریخی هستند و حتی اصل برخی از این کتاب ها موجود نیست و چند کتاب عاشورایی معاصر که مورد تأیید علما می باشد هست.
اگر به دنبال منابع معتبر درباره عاشورا هستید و یا برای عزاداری های محرم به دنبال مقتل های معروف درباره امام حسین و روز عاشورا می گردید این نوشته به شما کمک می کند تا با کتاب هایی که درباره عاشورا نگارش شده اند آشنا شوید.
1. کتاب مقتل الحسین
نویسنده کتاب مقتل الحسین: ابو مخنف
کتاب مقتل‌الحسین (ع) قدیمی ترین کتاب درباره حوادث عاشورا و کربلا و نخستین مَقتل دربارهٔ واقعۀ عاشورا و شهادت امام حسین است که توسط ابو مِخنفاست تألیف شده است. جالب است بدانید که این کتاب به قدری قدیمی است که متن اصلی آن از بین رفته و توسط طبری، شیخ مفید و سایرینی که این کتاب را خوانده اند بازنویسی شده و می توان تقریبا مطمئن بود که محتوای اصلی آن را حفظ کرده اند. مقتل ابی مخنف یکی از معتبرترین مقتل ها درباره عاشورا و قیام کربلا است.
بعضی از پژوهشگران معاصر سعی کرده اند که این مقتل را بازنویسی کنند از جمله:
- مقتل الحسین: اثر حسن غفاری
- وقعة الطف لابی مخنف: اثر محمدهادی یوسفی غروی
- نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا: اثر جواد سلیمانی
- بازسازی مقتل الحسین ابومخنف: اثر محمد صادق روحانی ترجمه وقعة الطف
- مقتل الحسین ابی‌مخنف: تصحیح و ترجمهٔ حجت الله جودکی
2. کتاب مقتل جامع سیدالشهدا
یکی دیگر از کتاب های معتبر درباره عاشورا کتاب مقتل جامع سیدالشهدا است که به بیان واقایع عاشورا اکتفا نکرده و به سوالات و شبهاتی که درباره قیام امام حسین (ع) وجود دارد پاسخ داده است و یک منبع معتبر مقتل سیدالشهدا (ع) است. در این کتاب نام یاران و اصحاب امام حسین به صورت کامل می باشد.
بخش های اصلی کتاب مقتل جامع سیدالشهدا در جلد اول
- بخش اول: سیری در مقتل نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر
- بخش دوم: امام حسین (ع) و معاویه (
- بخش سوم: نهضت عاشورا از آغاز تا ورود امام حسین (ع) به کربلا
- بخش چهارم: امام حسین (ع) در کربلا
همچنین حوادث پس از عاشورا، اهل‌بیت (ع) در مسیر شام، تداوم نهضت حسینی به رهبری امام سجاد، پیامدهای قیام عاشورا، مباحث پیرامونی نهضت عاشورا، پژوهشی در اربعین سیدالشهدا (ع) و … از جمله عناوین جلد دوم این کتاب هستند.
3. کتاب حماسه حسینی از شهید مطهری
نویسنده
شهید مطهری
کتاب حماسه حسینی کتاب مطهری درباره عاشورا است که به قلم شهید مطهری یکی از معتبرترین منابع درباره عاشورا است و یکی از بهترین کتاب هایی است که درباره عاشورا نگارش شده. این کتاب نوشته های شهید مطهری درباره حادثه کربلا است.
محتوای کتاب حماسه حسینی
- فصل اول: حماسه حسینی
- فصل دوم: تحریفات در واقعه کربلا
- فصل سوم: ماهیت قیام حسینی
- فصل چهارم: تحلیل واقعه عاشورا
- فصل پنجم: کتاب ایشان هم کلمه شعار را معنا می‌کند و هم از شعارهای امام حسین (ع) می‌گوید و هم مساله تشنگی را مطرح می‌کنند
- فصل ششم: تحریفات عاشورا،
- فصل هفتم: بیان فرق تبلیغ با امربه‌معروف و نهی از منکر
4. کتاب روضة الشهدا
یکی از کتاب های معتبر درباره عاشورا کتاب روضة الشهدا است که به زبان فارسی نوشته شده.
نویسنده کتاب روضة الشهدا
ملاحسین واعظ کاشفی که در قرن نهم و دهم قمری زندگی می کرد.
انگیزه نگارش کتاب
ملاحسین واعظ کاشفی به درخواست یکی از بزرگان هرات و به دلیل آنکه متنی جامع برای ذکر مصائب امام حسین (ع) و واقعه کربلا وجود نداشته، نگارش این کتاب را آغاز می کند. این کتاب به صورت مختصر زندگی 12 امام را شامل می شود اما هدف اصلی نویسنده، عنوان کردن مصائب امام حسین (ع) است.
حتما ببینید: دانلود زیارت عاشورای صوتی با صدای چند مداح معروف
محتوای کتاب روضة الشهدا
- باب اول: در ابتلای جمعی از انبیاء علیهم التحیة و الثناء
- باب دوم: در جفای قریش و سایر کفّار با حضرت سید ابرار
- باب سوم: در رحلت حضرت سید المرسلین
- باب چهارم: در بعضی از احوال سیدة النّساء فاطمه زهرا(س)
- باب پنجم: در بعضی از اخبار و حالات علی(ع) از ولادت تا هنگام شهادت
- باب ششم: در بیان فضایل و حالات امام حسن (ع) از ولادت تا شهادت
- باب هفتم: در مناقب و فضایل امام حسین(ع) از ولادت تا شهادت
- باب هشتم: در شهادت مسلم بن عقیل بن ابی طالب و بعضی از فرزندان او
- باب نهم: در رسیدن امام حسین (ع) به کربلا و محاربه شدید او با اعداء
- باب دهم: در وقایعی که به اهل بیت عصمت (ع) بعد از واقعه کربلا پیش آمده است
- خاتمه: پیرامون اعقاب و اخلاف پیشوایان معصوم (ع)
نقدهایی که به کتاب روضة الشهدا وارد شده
مهمترین اشکالات روضة الشهدا از نظر برخی عالملن این است که این کتاب نگاه صوفیانه دارد و حاوی نقل های نادرست و قصه گویی های کاشفی است. منتقدان گفته‌اند این کتاب فقط به ذکر مصائب پرداخته و تحلیل و برداشتی حماسی و سیاسی از واقعه کربلا بیان نمی‌کند و به عوامل و ماهیت آن نپرداخته است. تا جایی که شهید مطهری درباره این کتاب نوشته: این کتاب پر از دروغ است و تألیف آن مانع مراجعه به منابع اصلی و مطالعه تاریخ واقعی امام حسین (ع) شده است.
5. کتاب اللهوف علی قتلی الطفوف
لهوف یک کتاب درباره عاشورا است که توسط سیدبن طاووس نوشته شده است. این کتاب رویکردی واقعگرایانه به ماجراهای کربلا دارد و اتفاقات عاشورا را با استفاده از شعر توضیح داده است. متن این کتاب بسیار تأثیرگذار است و همه وقایع موجود در این کتاب با ذکر منابع آورده شده است.
محتوای کتاب لهوف
- مسلک اول: در امور مربوط به پیش از جنگ امام حسین
- مسلک دوم: در شرح حال جنگ و امور نزدیک به آن
- مسلک سوم: امور پس از شهادت
6. کتاب خصائص الحسین و مزایا المظلوم (الخصائص الحسینیه)
نویسنده
شیخ جعفر شوشتری
این کتاب عاشورایی درباره شرح زندگانی امام حسین(ع)، ویژگی‌های امام حسین و قیام عاشورا است. اهمیت برگزاری مجالس حسینی، آفات جعل وقایع عاشورا، ثواب زیارت مرقد امام حسین (ع) از دیگر مباحث موجود در این کتاب است. الخصائص الحسینیه به زبان های مختلف ترجمه شده و «اشک روان بر امیر کاروان» از مشهورترین ترجمه های فارسی این کتاب است.
از این کتاب ترجمه های زیادی در دسترس است که عبارتند از:
- ترجمه الخصائص الحسین: از محمد جواد بن محمد حسن
- ترجمه الخصائص الحسین: از محمدحسین بن عبدالله خوانساری مقیم بروجرد
- ترجمه الخصائص الحسین: از محمد صالح بن محمد تقی استرآبادی متوفای بعد از ۱۳۱۳ق
- ترجمه الخصائص الحسین: از محمد باقر نیرومند نوه مؤلف و شوهر خواهر محمد تقی شوشتری صاحب قاموس الرجال.
- دَمْعُ العَین عَلی خصائص الحسین (اشک روان بر امیر کاروان: اثر محمد حسین مرعشی شهرستانی متوفای۱۳۱۵ق
- فُیوضات مسعودیه: از سیدمهدی بن حسینی موسوی دزفولی که در کتابخانه عمومی اصفهان موجود است.
- وَسائل المُحبّین: از میرزا محمد حسین بن میرزا علی اکبر شریعتمدار تبریزی متوفای ۱۳۳۱ق.
- زیتون: خلیل الله فاضلی، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).
- ویژگی‌های امام حسین: ترجمه و نگارش علیرضا کرمی؛ تحقیق و ویرایش سید محمد حسینی.
- امام حسین(ع) این گونه بود: ترجمه الخصائص الحسینیه صادق حسن‌زاده.[۴]
7. کتاب نفس المهموم
نویسنده
شیخ عباس قمی
این کتاب به فارسی در کربلا چه گذشت ترجمه شده است . نسخه دیگری از ترجمه این کتاب عاشورایی با نام آه وجود دارد که توسط یاسین حجازی ترجمه شده است. نَفَسُ المَهْموم فی مُصیبَةِ سیّدنا الحُسَیْن المَظْلوم، یک کتاب درباره عاشورا است که جزو معتبرترین کتاب های عاشویی می باشد. موضوع این کتاب همه مراحل تولد تا واقعه کربلا را در بر می گیرد. میرزا ابوالحسن شعرانی ومحمدباقر کمره‌ای این کتاب را به زبان فارسی ترجمه کرده‌اند.
نام این کتاب برگرفته از حدیث امام صادق(ع) است که فرمود: («نَفَسُ المَهمومِ لِظُلمِنا تَسبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتمانُ سِرّنا جِهادُ فی سَبیلِ اللهِ»: نَفَس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود تسبیحاست، اندوه بر ما عبادت است و کتمان و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست.)
محتوای کتاب نفس المهموم
- باب اول: حاوی دو فصل است درباره شجاعت، شجاعت، علم، فصاحت، زهد، تواضع و عبادت امام حسین(ع)
- باب دوم: حاوی رخدادهایی است که بعد از بیعت کردن مردم با یزید بن معاویه تا شهادت امام حسین (ع) اتفاق افتاده است.
- باب سوم: حاوی وقایع بعد از شهادت امام حسین(ع) است.
- باب چهارم: حاوی رویدادهای پس از شهادت امام حسین (ع)، مانند گریستن آسمان، ناله فرشتگان و گریستن جنیان است.
- باب پنجم: درباره فرزندان و زنان امام و فضلیت زیارت آنها، و همچنین ستم حاکمان ظالم در تخریب بارگاه حسینی است..
- در خاتمه کتاب: قیام توابین و قیام مختار
8. کتاب مثیر الاحزان
نویسنده
نجم الدین جعفر بن محمد بن هبة الدین نمای حلی
موضوع
تاریخ زندگی و شهادت امام حسین (ع) و بیان واقعه عاشورا به صورت کامل
ابن نماحلی در مقدمه کتاب درباره انگیزه نگارش این کتاب می گوید:
“چون بعضی کتب مقاتل بسیار طولانی بود و در مقابل بعضی بسیار مختصر، این کتاب را که حد وسطی از کتب دیگر است نوشتم که نه طولانی است که خواننده خسته شود و نه آنقدر خلاصه است که نکات مهم تاریخی در آن ذکر نشده باشد.”
ابتدای این کتاب درباره وقایع قبل از شروع جنگ در روز عاشورا توضیحات مفصلی ارائه می دهد سپس اتفاقاتی که در شب و روز عاشورا گذشته را بیان می کند و در بخش پایانی به امور پس از شهادت، اسارت اهل بیت و بازگشت به مدینه سخن گفته است.
9. کتاب مقتل الحسین خوارزمی
نویسنده
ابوالموئد موفق بن احمد بن محمد بکری مکی حنفی خوارزمی، معروف به اخطب خوارزم
این کتاب بیشتر با نام مقتل خوارزمی مشهور است و یکی از معتبرترین کتاب ها درباره عاشورا است. نویسنده برای نگارش این کتاب از کتاب الفتوح اثر ابن اعثم کوفی استفاده کرده است و نقل قول هایی از او آورده است. نویسنده کتاب، موفق بن احمد خوارزمی یکی از عالمان اهل سنت است اما با این حال کتاب او مورد تأیید بسیاری از علمای شیعه است و به آن استناد می کنند.
این کتاب در دو جلد (یک مجلد دو جلدی) به چاپ رسیده است. جلد دوم این کتاب مربوط به شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و برخی از مرثیه‌هایی است که درباره حضرت سروده شده است. هم چنین مجازات قاتلین حادثه کربلا و… خوارزمی در نگارش بخش دوم کتابش به حوادث روز عاشورا از مقتل ابومخنف هم فراوان نقل کرده است.
معرفی چند کتاب عاشورایی معاصر
1. کتاب حسین وارث آدم
نویسنده: دکتر علی شریعتی
کتاب فوق شامل مجموعه گفتارها و نوشتارهای دکتر شریعی درباره امام حسین است. مطالب کتاب طی سالهای 1347 تا 1355 شمسی گفت شده و نوشته شده است:
فهرست آن چنین است:
- حسین وارث آدم
- ثار
- شهادت
- پس از شهادت
- بحثی راجع به شهدا
- بینش تاریخی شیعه
- انتظار مذهب اعتراض
- فلسفه تاریخ در اسلام و مقدمه کتاب حجر بن عدی.
2. کتاب عزّت و افتخار در حماسه حسینی (ع)
این کتاب به قلم علی نهاوندی نوشته شده و در سال 1381 به چاپ رسیده است. یکی از بهترین کتاب ها درباره عاشورا است که اخیرا نوشته شده. مطالب این کتاب به آیات و روایات استناد کرده و حاوی 5 فصل زیر است:
- فصل ۱. واژه شناسی عزّت و افتخار
- فصل۲. عزّت و افتخار در فرهنگ عاشورا
- فصل۳. اسباب عزّت و افتخار از منظر دین
- فصل۴. موانع عزّت و عوامل ذلّت
- فصل ۵. عزّت و افتخار در آیینه اشعار
3. کتاب در آئینه عاشورا
نویسنده این کتاب محمد صادق موسوی گرمارودی است و این کتاب را در سال 1381 به رشته تحریر دراورده است. کتاب «در آئینه عاشورا» تلاشی است برای شناساندن بیشتر ریشه های انقلاب حسینی و انگیزه های مخالفان آن.
نویسنده نوشته خود را در هفت قسمت دسته بندی کرده است و به تحلیل و بررسی تاریخ صدر اسلام و اندکی قبل از آن، تا حادثه عاشورا پرداخته و بیشترین همّت خود را به بررسی دگرگونی ارزش های اسلامی و تحریف سنّت نبوی و جدا سازی بعثت از غدیر توسط مشرکان و منافقان نهاده است و اذهان را به پیامد این فاجعه عظیم معطوف کرده است.
هفت قسمت اصلی این کتاب عبارتند از:
- برداشتی آزاد
- مخالفین عاشورا
- شرایط آماده
- وقتی ستم قانون می شود
- خفقان اموی
- باطل در لباس حق
- جوابی بر آن گفتار
4. کتاب عبرت های عاشورا
نویسنده این کتاب عاشورایی معاصر، سیداحمد خاتمی است. کتاب «عبرت های عاشورا» که با الهام از تأکیدات و هشدارهای رهبر معظّم انقلاب، در چند سخنرانی، به رشته تحریر در آمده است؛ پنج عامل زیر را در پیدایش حادثه عاشورا دارای نقش اساسی می داند:
۱. کنارگذاردن وصایای پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم .
۲. رنگ باختن معنویت پس از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم .
۳. افول غیرت دینی.
۴. کوتاهی خواص از انجام رسالت خود.
۵. نفوذ و حاکمیت نفاق، بویژه نفاق پنهانی پس از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم .
6 فصل این کتاب به شرح زیر است:
1: عبرت آموزی در قرآن و روایات
2: خطر بزرگ ارتجاع» و بازگشت به ضدّ ارزش های جاهلی
3،4،5: عوامل زمینه ساز حادثه عاشورا
6: دو سخنرانی مهمّ رهبر معظّم انقلاب
5. کتاب پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین (ع)
نویسنده: سید جعفر شهیدی
سال انتشار: ۱۳۷۷
این کتاب یک کتاب عاشورایی معاصر است که به یک سوال اصلی پاسخ می دهد و آن سوال این است که حادثه کربلا چرا اتفاق افتاد؟
اصلاح گرائی از منظر حسین (ع)
نویسنده: محمدجواد رودگر
موضوعات مطرح در این کتاب به شرح زیر می باشد:
- مفهوم شناسی اصلاح و احیاء
- مؤلّفه های اصلاح گرایی و احیاگری در اندیشه و عمل حسین بن علی علیه السلام
- آسیب شناسی اصلاح طلبی و احیاگرایی
- استاد شهید مطهری و اصلاح طلبی
- روش شناسی اصلاح گرایی در نهضت عاشورا
- لایه های مختلف قیام عاشورا
- چگونه به قیام کربلا نگاه کنیم؟
6. کتاب آذرخشی دیگر از آسمان کربلا
نویسنده: محمدتقی مصباح یزدی
این کتاب شامل سخنرانی های مصباح یزدی است که در محرّم ۱۴۲۱ قمری در حسینیه شهدای قم انجام شده است. این کتاب عاشورایی معاصر در سال ۱۳۸۰ شمسی برای اوّلین بار منتشر شد و با استقبال خوبی روبرو شد.
عناوین اصلی این کتاب به شرح زیر می باشد:
- شبهاتی پیرامون عاشورا و بزرگداشت آن.
- زمینه های قیام عاشورا
- هدف قیام عاشورا
- امر به معروف و نهی از منکر
- وظایف حکومت و مردم در شرایط حاضر
7. کتاب فرهنگ عاشورا
نویسنده
جواد محدّثی
نویسنده در پیش گفتار کتاب، هدف از تدوین این فرهنگ را چنین ذکر می کند:
«هدف از تدوین این فرهنگ نامه، آن بوده است که یک مجموعه یک جلدی، فشرده، دَم دست و کاربردی، حاوی لازم ترین دانستنی ها پیرامون موضوعاتی که به آن نهضت جاوید، چه در عصر حادثه و چه زمان های پس از آن تا امروز مربوط می شود، ارائه گردد. از این رو، مدخل های کتاب که به ترتیب الفبا است، اشخاص، گروه ها، جاها، کتاب ها، اصطلاحات، سنّت ها، شعایر، تعالیم مکتبی و محورهای دیگر را که به نحوی در ارتباط با فرهنگ عاشورا است، شامل می شود.»
8. کتاب بررسی تاریخ عاشورا
نویسنده: محمد ابراهیم آیتی
9. کناب تفسیر قیام حضرات حسنین
نویسنده: سیدمحمد فضل الله
10. کتاب تفسیر سیاسی قیام امام حسین
نویسنده: سید علی شرف الدین
11. کتاب ثورة الحسین
محمد مهدی شمس الدین
12. کتاب بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی
نویسنده: سیدعلی فرحی
معرفی چند کتاب درباره عاشورا که آیت الله ری شهری توصیه نموده اند:
1ـ طبقات الکبری. نویسنده: ابن سعد (متوفی 230)
2ـ انساب الاشراف. نویسنده: بلاذری (متوفی 279)
3ـ اخبار الطوال. نویسنده: دینوری (متوفی 283)
4ـ تاریخ طبری (متوفی 310) این کتاب از مهمترین منابع عاشورا و قیام حسینی است.
5ـ الفتوح. نویسنده: ابن اعثم کوفی (متوفی حدود 314)
6ـ مقاتل الطالبیین. نویسنده: ابوالفرج اصفهانی (متوفی 356)
7ـ معجم‌الکبیر طبرانی. نویسنده: (متوفی 360)
8ـ شرح‌الاخبار. نویسنده: قاضی نعمان (متوفی 363)
9ـ کامل‌الزیارات. نویسنده: ابن قولویه (متوفی 368)
10ـ امالی. نویسنده: شیخ صدوق (متوفی 381)
11ـ ارشاد. نویسنده: شیخ مفید (متوفی 413)
12ـ روضة الواعظین. نویسنده: ابن فتال نیشابوری (متوفی 508)
13ـ اعلام الوری. نویسنده: طبرسی (متوفی 548)
14ـ مقتل الحسین. نویسنده: خوارزمی (متوفی 568)
15ـ تاریخ مدینة دمشق. نویسنده: ابن عساکر (متوفی 571)
16ـ مناقب. نویسنده: ابن شهرآشوب (متوفی 588)
17ـ الکامل فی التاریخ. نویسنده: ابن اثیر (متوفی 630)
18ـ مثیر الأحزان. نویسنده: ابن نما (متوفی 645)
19ـ تذکرة الخواص. نویسنده: سبط ابن جوزی (متوفی 653)
20ـ الملهوف علی قتلی المطفوف (لهوف). نویسنده: سید بن طاووس (متوفی 664)
21ـ کشف الغمة. نویسنده: اربلی (متوفی 692)
22ـ سیر اعلام النبلاء. نویسنده: ذهبی (متوفی 748)