معنی شعر به جز از علی که آرد پسری ابوالعجائب + آرایه ادبی
شعر همای رحمت یکی اشعار بسیار زیبا در وصف حضرت علی (ع) می باشد. این شعر سروده شاعر معروف شهریار می باشد. در این بخش می خواهیم معنی شعر به جز علی که آرد پسری ابوالعجایب را به طور کامل بخوانیم.
معنی شعر به جز علی که آرد پسری ابوالعجایب
علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را که به ماسوا فکندی همه سایه هما را
علی، ای پرنده سعادت و خوشبختی تو نشانه ای بزرگی از نعمت های خداوند هستی که سایت ات بر سر همه موجودات می باشد.
دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
ای دل اگر می خواهی خدا را بشناسی به علی نگاه کن زیرا تمام خوبی های خدا در علی نمایان است.
برو ای گدای مسکین در خانه علی زن که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را
ای گدا برای اینکه از کسی چیزی بخواهی از علی بخواه که او مانند پادشاه بخشنده اگر سر نماز باشد و گدایی بیاید انگشترش را به او می دهد.
به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا؟
به جز حضرت علی چه کسی به قاتل خودش می گوید وقتی قاتل من در اسیر تو بود با او مدارا کن.
به جز از علی که آرد پسری ابوالعجائب که علم کند به عالم شهدای کربلا را؟
به جز حضرت علی چه کسی می تواند پسری به دنیا بیاورد که انقدر شگفت انگیز باشد؟ پسری که شهدای دشت کربلا را در کل جهان مشهور کند.
چو به دوست عهد بندد ز میان پاکبازان چو علی که میتواند که بسر برد وفا را؟
حضرت علی تنها کسی است که اگر با خدا عهدی ببیند به آن پایبند است و چه کسی مانند او می تواند تحت هر شرایطی اینگونه به قول خود وفادار باشد؟
نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت متحیرم چه نامم شه مُلک لافَتی را؟
نه می توانم حضرت علی را خدا بخوانم (چون از خدا پایین تر است) و نه می توانم او را یک انسان معمولی بدانم! چون او فراتر از یک انسان معمولی است! و من متحیر و درمانده ام این شاه سرزمین جوانمردان را چه بنامم؟
چه زنم چو نای هر دم ز نوای شوق او دم که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را
مانند نی هر لحظه از شوق علی سخن می گویم. چرا که حافظ شیرازی از من بهتر می تواند درباره علی سخن بگوید.
همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی به پیام آشنایی بنوازد آشنا را
تمام شب در این فکرم که نسیم صبحگاهی از امام علی برایم خبری بیاورد تا کمی دل عاشق من آرام تر شود.
ز نوای مرغِ یا حق بشنو که در دل شب غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهریارا
ای شهریار! وقتی صدای مرغ یاحق را در دل شب میشنوی، بدان که غم دل را پیش دوست (خدا) بگویی بسیار لذت بخش و شیرین است.
آرایه ادبی شعر به جز علی که آرد پسری ابوالعجایب
بیت اول:
تلمیح: مصراع دوم تلميح به اين داستان دارد كه هرگاه پادشاهی جانشينی نداشت هما را به پرواز درمیآورند تا ببینند این پرنده بر سر چه کسی فرود میآید و آنگاه او را به پادشاهی انتخاب میکردند.
اضافه تشبیهی: همای رحمت (رحمت و بخشش خدا به این پرنده تشبیه شده است)
بیت دوم:
تشخیص: دل اگر خدا شناسی
بیت سوم:
کنایه: در خانه ی کسی را زدن کنایه از کمک خواستن از کسی و متوسل شدن به او است.
تلمیح: اشاره به ماجرای بخشیدن انگشتر به سائل در نماز به وسیلهی حضرت علی در آیه ۵۵ سوره مائده «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»
مجاز: نگین مجاز از انگشتر
بیت چهارم:
واژه آرایی: اسیر
استفهام انکاری: به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من
تلمیح: اشاره به داستان ضربت خوردن حضرت علی (ع) به دست ابن ملجم مرادی و سفارش علی (ع) به فرزندشان، امام حسن (ع) برای به نرمی رفتار کردن با ابن ملجم
بیت پنجم:
جناس: عَلم و عالم دارای جناس ناقص افزايشی
استفهام انکاری: به جز از علی که آرد پسری ابوالعجائب
تلمیح: اشاره به حادثه کربلا
کنایه: علم کردن کنایه از مشهوركردن، به نام و شهرت رسانیدن، در معرض ديد همگان قرار دادن
بیت ششم:
استعاره: دوست استعاره از خداوند و حضرت پیامبر
استفهام انکاری: چو علی که میتواند که بسر برد وفا را؟
تلمیح: اشاره به داستان شب هجرت پیامبر (ص) که حضرت علی (ع) به جای ایشان در رختخواب پیامبر خوابیدند و اوج وفای به عهد خود را نمایان ساختند.
بیت هفتم:
مبالغه شاعرانه: عجز شاعر در توصیف حضرت علی
تلمیح: اشاره به داستان غزوه ی احد که خبری درباره بزرگواری و دلاوری امیرمؤمنان در فضای آسمان پیچیده شده بود (لا فَتی الّا علی، لا سَیف الّا ذوالفقار)
بیت هشتم:
کنایه: دم زدن کنایه از سخن گفتن
تشبیه: شاعر خود را به نای تشبیه کرده است
مراعات نظیر: مراعات نظیر میان نای، دم (دوم)، بنوازد، نوا
جناس تام: جناس تام میان دو کلمه “دم” در مصراع اول
بیت نهم:
آرایهی تکرار: آشنا
تضمین: اشاره به شعر حافظ
تشخیص: نسیم صبحگاهی به پیام آشنایی بنوازد این نوا را
بیت دهم:
تخلص: اشاره نام شاعر در مصرع آخر
اضافه استعاری: دل شب
استعاره: مرغ یا حق استعاره از عارفان و شب نشینان و دوست استعاره از خداوند است.