کم کاری تیروئید؛ علائم، دلایل و نحوه تشخیص تیروئید کم کار

کم کاری تیروئید به معنی داشتن غده تیروئید کم کار است. کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید نمی تواند برای حفظ عملکرد طبیعی بدن به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید کند. افرادی وقتی دچار کم کاری تیروئید می شوند که سطح هورمون تیروئید خونشان بسیار پایین باشد. علل رایج کم کاری تیروئید شامل بیماری خودایمنی ازقبیل تیروئیدیت هاشیموتو، جراحی و برداشتن تیروئید و پرتودرمانی است. 

غده تیروئید چیست؟

غده تیروئید یک غده درون ریز پروانه ای شکل است که در سمت جلویی پایین گردن قرار می گیرد. وظیفه این غده، تولید هورمون تیروئید است که در خون ترشح و به بافت های دیگر بدن منتقل می شوند. هورمون تیروئید به بدن در مصرف انرژی، گرم ماندن و همچنین، حفظ عملکرد مغز، قلب، عضلات و سایر اندام های بدن کمک می کند. 

برای اطلاعات بیشتر بخوانید: تیروئید از چی بوجود میاد

علائم کم کاری تیروئید چه هستند؟

وقتی سطح هورمون تیروئید خیلی پایین باشد، سلول های بدن نمی توانند هورمون تیروئید کافی دریافت کنند و فرآیندهای بدن شروع به کند می شوند. با کند شدن بدن، علائم زیر نمایان می شود. مهمترین علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:

• ممکن است احساس سرما سرما کنید
• زودتر خسته شوید
• پوستتان خشک تر شود
• افسردگی
• فراموشکاری

از آنجایی که این علائم متغیر و غیر اختصاصی هستند، تنها روش تشخیص کم کاری تیروئید از طریق یک آزمایش خون ساده است. 

آیا کم کاری تیروئید ارثی است؟

اگر کم کاری تیروئید دارید اعضای خانواده تان را در جریان قرار دهید. از آنجایی که تیروئید یک بیماری خانوادگی است، لازم است تا کم کاری تیروئید خود را برای بستگانتان توضیح دهید و آن ها را به دادن آزمایش خون تشویق نمایید. به سایر پزشکان خود در مورد کم کاری تیروئید، داروهایی که مصرف می کنید و همچنین دوز مصرفی آن ها بگویید. اگر به یک پزشک جدید مراجعه می کنید، به او در مورد کم کاری تیروئید و آزمایش TSH سالانه بگویید. اگر به متخصص غدد مراجعه می کنید، از او بخواهید تا کپی از گزارش ها را به پزشک عمومی ارسال کند. 

آیا کم کاری تروئید درمان می شود

هیچ درمانی برای کم کاری تیروئید وجود ندارد و اکثر بیماران تا آخر عمر با آن دست و پنجه نرم می کنند. موارد استثنایی وجود دارند: عملکرد تیروئید بسیاری از بیماران مبتلا به تیروئیدیت ویروسی به حالت نرمال برمی گردد. این موضوع در مورد بیماران مبتلا به تیروئیدیت بعد از بارداری نیز صادق است. 

شدت کم کاری تیروئید ممکن است کمتر یا بیشتر شود و به همین دلیل است که دوز تیروکسین باید تغییر کند. شما باید تا آخر عمر به درمان متعهد بمانید. اما اگر داروهایتان را هر روز مصرف کنید و به منظور مصرف دوز مناسب تیروکسین به پزشک مراجعه نمایید، می توانید کم کاری تیروئید خود را تحت کنترل خود درآورید. به این ترتیب، علائم ناپدید می شوند و اثرات جدی پایین بودن هورمون تیروئید بهبود پیدا می کنند. اگر کم کاری تیروئید خود را به درستی کنترل کنید، طول عمر شما را کوتاه نخواهد کرد. 

درباره مواد غذایی مضر برای کم کاری تیروئید و مواد غذایی مفید برای کم کاری تیروئید بیشتر بخوانید.

دلایل کم کاری تیروئید

سلول های غده تیروئید به علل مختلفی نمی توانند هورمون تیروئید تولید کنند. علل اصلی از شایع ترین تا نادرترین به شرح زیر هستند:

• بیماری خودایمنی. در بدن برخی از افراد، سیستم ایمنی که از بدن در برابر تهاجم عفونت ها محافظت می کند، سلول های غده تیروئید و آنزیم های آن را اشتباه می گیرد و به آن ها حمله می کند. سلول های تیروئید و آنزیم های کافی برای تولید هورمون تیروئید کافی وجود ندارند. این بیماری بیشتر در میان زنان متداول است. تیروئیدیت خودایمنی ممکن است ناگهانی ایجاد شود یا در طول سال ها به آرامی به وجود آید. شایع ترین بیماری های خودایمنی عبارتند از تیروئیدیت هاشیموتو و تیروئیدیت آتروفیک. 
• برداشتن بخشی از غده تیروئید یا تمام آن به کمک جراحی. برخی از افراد مبتلا به ندول تیروئید، سرطان تیروئید و بیماری گریوز باید بخشی یا تمام تیروئید خود را بردارند. اگر کل تیروئید برداشته شود، فرد قطعاً دچار کم کاری تیروئید می شود. اگر بخشی از این غده باقی بماند، شاید بتواند هورمون تیروئید کافی بدن را تولید کند. 
• پرتودرمانی. برخی از افراد مبتلا به بیماری گریوز، گواتر یا سرطان تیروئید با درمان ید رادیواکتیو درمان می شوند. بیماران مبتلا به هوچکین، لنفوم و سرطان سر و گردن پرتودرمانی می شوند. تمام این بیماران ممکن است دچار مشکلات تیروئیدی شوند. 
• کم کاری مادرزادی تیروئید (کم کاری تیروئیدی که نوزاد با آن متولد می شود). تعداد کمی از نوزادان بدون تیروئید یا با تیروئید تکامل نیافته به دنیا می آیند. تعداد کمی از نوزادان دارای تیروئیدی هستند که در محل درست قرار ندارد. در برخی از نوزادان، سلول های تیروئید و آنزیم هایشان به درستی عمل نمی کنند. 
• تیروئیدیت. تیروئیدیت، التهاب غده تیروئید است که معمولاً به دلیل حمله خودایمنی یا عفونت ویروسی ایجاد می شود. تیروئیدیت باعث می شود تا تیروئید تمام ذخایر هورمون تیروئید خود را یک دفعه در خون ترشح کند و منجر به پرکاری تیروئید برای مدت زمان کوتاهی شود؛ سپس، تیروئید کم کار می شود. 
• دارو. داروهایی مانند آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا و اینترلوکین 2 می توانند از تولید هورمون های طبیعی غده تیروئید جلوگیری کنند. این داروها باعث تحریک کم کاری تیروئید در بیمارانی می شوند که تمایل ژنتیکی به بیماری تیروئید خودایمنی دارند. 
• مصرف ید خیلی کم یا خیلی زیاد. غده تیروئید برای تولید هورمون تیروئید به ید نیاز دارد. ید از طریق غذا به بدن می آید و از طریق خون به تیروئید منتقل می شود. حفظ تعادل تولید هورمون تیروئید به مقدار مناسب ید نیاز دارد. مصرف بیش از اندازه ید می تواند منجر به بروز و بدتر شدن کم کاری تیروئید شود. 
• آسیب به غده هیپوفیز. هیپوفیز، «غده اصلی»، میزان تولید هورمون تیروئید را مشخص می کند. وقتی غده هیپوفیز به خاطر تومور، جراحی یا پرتودرمانی آسیب ببیند، دیگر نمی تواند دستورالعمل های درستی به تیروئید بدهد و تیروئید نیز دیگر هورمون کافی برای بدن تولید نمی کند. 
• اختلالات نادری که بر تیروئید تاثیر می گذارند. در تعداد کمی از افراد، بیماری ها منجر به رسوب مواد غیرطبیعی در تیروئید می شوند و عملکرد آن را مختل می کنند. به عنوان مثال، آمیلوئیدوز می تواند منجر به رسوب پروتئین آمیلوئید شود، یا سارکوئیدوز می تواند منجر به نفوذ گرانولوم ها شود و هموکروماتوز می تواند آهن را رسوب دهد.

تشخیص کم کاری تیروئید به چه صورت است؟

تشخیص صحیح کم کاری تیروئید به موارد زیر بستگی دارد:

• علائم. کم کاری تیروئید هیچ علامت خاصی ندارد. هیچ علامتی وجود ندارد که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید همیشه داشته باشند و بسیاری از این علائم در افراد مبتلا به بیماری های دیگر نیز رخ می دهند. یک روش برای تشخیص این که آیا این علائم به خاطر کم کاری تیروئید هستند یا نه، این است که ببینید آیا این علائم را داشته اید (احتمال کم کاری تیروئید کمتر است) یا این که حس می کنید تغییر کرده اند (احتمال کم کاری تیروئید بیشتر است). پیشنهاد می کنیم مقاله تشخیص کم کاری تیروئید بدون آزمایش را بخوانید.
• سابقه خانوادگی و پزشکی. باید به پزشک خود در رابطه با موارد زیر بگویید:
• تغییراتی که در سلامتیتان رخ داده است
• اگر جراحی تیروئید داشته اید
• اگر تاکنون برای درمان سرطان در بخش گردن پرتودرمانی داشته اید
• اگر دارویی مصرف می کنید که باعث کم کاری تیروئید می شود ازجمله آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا، اینترلوکین-2، و شاید تالیدومید.
• احتمال وجود سابقه بیماری تیروئید در خانواده. 
• آزمایش فیزیکی. پزشک، غده تیروئید شما را بررسی می کند و به دنبال تغییراتی ازقبیل خشکی پوست، تورم، رفلاکس و ضربان قلب کندتر می گردد. 
• تست خون. دو نوع تست خون برای تشخیص کم کاری تیروئید وجود دارد. 
• تست TSH (هورمون محرک تیروئید). این مهم ترین و حساس ترین تست برای تشخیص کم کاری تیروئید است. این تست مشخص می کند که از غده تیروئید خواسته می شود تا چه مقدار هورمون تیروئید تیروکسین (T4) تولید کند. TSH به طور غیرطبیعی بالا به معنی کم کاری تیروئید است. از غده تیروئید خواسته می شود تا T4 بیشتری تولید کند چون T4 کافی در خون وجود ندارد. 
• تست T4. بیشتر T4 خون به پروتئینی به نام گلوبولین باندینگ تیروکسین متصل است. پیوند T4 نمی تواند وارد سلول های بدن شود. تنها حدود 1 تا 2 درصد از T4 خون آزاد هستند و می توانند وارد سلول ها شوند. T4 آزاد و شاخص T4 آزاد هر دو تست ساده خون هستند که مقدار T4 آزاد خون و در دسترس برای ورود به خون را اندازه گیری می کنند. 

روش های درمان کم کاری تیروئید

جایگزینی تیروکسین (T4)

کم کاری تیروئید قابل درمان نیست. اما این بیماری در هر فردی قابل کنترل است. آن را می توان از طریق جایگزینی هورمونی که تیروئید دیگر نمی تواند تولید کند، برای برگرداندن سطح T4 و TSH به حد نرمال درمان کرد. بنابراین، حتی اگر غده تیروئید شما به درستی کار نمی کند، جایگزینی T4 می تواند سطح هورمون تیروئید بدن و عملکرد آن را نرمال کند. داروهای تیروکسین مصنوعی حاوی هورمونی دقیقاً شبیه به T4 تولید شده توسط غده تیروئید هستند. تمام بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید به غیر از بیماران مبتلا به میکسدم شدید (کم کاری تیروئید خطرناک) می توانند به صورت سرپایی درمان شوند و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. برای تعداد معدودی از بیمارانی که از مصرف تنها T4 مصنوعی احساس خوبی پیدا نمی کنند، اضافه کردن T3 نیز می تواند مفید باشد. 

برخی روش های سنتی مانند درمان کم کاری تیروئید با مرزنجوش وجود دارد که می تواند برای کنترل بیماری موثر باشند.

عوارض جانبی تیروئید کم کار

تنها خطرات تیروکسین ناشی از مصرف کم یا زیاد آن است. اگر خیلی کم مصرف کنید، کم کاری تیروئید شما ادامه خواهد یافت. اگر بیش از حد مصرف کنید، علائم پرکاری تیروئید بروز می کنند. شایع ترین علائم هورمون تیروئید بیش از اندازه، خستگی، ناتوانی در خواب، اشتهای زیاد، عصبی بودن، لرزش، احساس گرما در زمانی که افراد دیگر احساس سرما می کنند، ضعف عضلانی، تنگی نفس و ضربان قلب تند می باشند. بیمارانی که در طول دوره درمان جایگزینی تیروکسین دچار علائم پرکاری تیروئید می شوند، باید آزمایش TSH انجام دهند. اگر TSH پایین باشد، نشان می دهد که هورمون تیروئید بیش از حد است و باید دوز آن کاهش یابد.

بررسی علائم کم کاری تیروئید هر چند وقت یکبار

باید 6 تا 10 هفته بعد از تغییر دوز تیروکسین، TSH بررسی شود. اگر باردار هستید یا دارویی می خورید که با توانایی بدن در مصرف تیروکسین تداخل دارد، نیاز به تست های بیشتر خواهید داشت. نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید به منظور جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی یا توقف رشد باید به صورت روزانه درمان شوند و سطح TSH بدن آن ها با افزایش سن بررسی شود. هنگامی که به دوز تیروکسین موردنظر دست پیدا کردید، می توانید سالی یکبار برای آزمایش TSH مراجعه کنید. 

همچنین بخوانید: خواص گردو برای کم کاری تیروئید

برای درمان کم کاری تیروئید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

• علائم برگشتند یا بدتر شدند. 
• می خواهید دوز تیروکسین یا برند آن را تغییر دهید یا مصرف قرص ها با یا بدون غذا را تغییر دهید. 
• کاهش یا افزایش وزن شدیدی داشته اید (برای کسانی که اضافه وزن نداشته اند، با تغییر 10 پوندی وزن باید به پزشک مراجعه کنید). 
• مصرف دارویی که با جذب تیروکسین اختلال دارد را شروع یا متوقف کنید (ازجمله آنتی اسیدها، مکمل های کلسیم و قرص آهن) یا دوز چنین داروهایی را تغییر دهید. داروهای حاوی استروژن نیز بر دوز تیروکسین تاثیر می گذارند، بنابراین هرگونه تغییر در چنین دارویی باید با ارزیابی مجدد دوز تیروکسین انجام شود. 
• شما مصرف برخی از داروها ازقبیل فنی توئین یا تگرتول را برای کنترل حملات ناگهانی شروع یا متوقف می کنید چراکه چنین داروهایی منجر به افزایش سرعت متابولیسم تیروکسین می شوند و در نتیجه، شاید نیاز به تنظیم مجدد دوز تیروکسین باشد. 
• شما تمام قرص های تیروکسین خود را مصرف نمی کنید. به پزشک خود صادقانه بگویید که چند تا از قرص ها را مصرف نکرده اید. 
• شما می خواهید درمان با تیروکسین را متوقف کنید. اگر فکر می کنید که آنقدر حالتان خوب شده است که دیگر نیازی به مصرف داروی تیروکسین ندارید، این کار را تنها تحت نظارت پزشک انجام دهید. به جای قطع کامل داروها می توانید از پزشک بخواهید تا دوز دارو را کم کند. اگر TSH شما بالا برود، متوجه می شوید که به ادامه درمان نیاز دارید.