چرا بعد از غذا خوابم میگیره | علت احساس خستگی بعد از غذا

در پاسخ به این سوال که چرا بعد از غذا خوابمون میگیره باید بگوییم احساس خستگی بعد از غذا به فاکتورهای متعددی ازجمله سن، وضعیت سلامت، مقدار و نوع غذا و رمان خوردن غذا و غیره بستگی دارد. دانشمندان فرضیه‌های مختلفی را در مورد فاکتورهای موثر بر احساس خستگی و خواب بعد از غذا مطرح کرده‌اند. در این مقاله، فاکتورهای تاثیرگذار بر احساس خستگی بعد از غذا را مرور کلی می‌کنیم. توجه داشته باشید که در مقالات علمی این نوع خستگی با نام «خستگی پس از غذا» نیز نامیده می‌شود.

 

چرا بعد از غذا خوابمان می گیرد

اگر احساس خستگی و خواب آلودگی بعد از غذا شما را آزار می‌دهد و مانع انجام کارهای روزمره می‌شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که هر یک از موارد زیر را تجربه می‌کنید، توصیه می‌شود که با پزشک مشورت کنید:

• احساس خستگی بیش از حد بعد از صرف یک وعده غذایی
• سوهاضمه یا سایر مشکلات مرتبط با دستگاه گوارش
• آلرژی غذایی
• خستگی طولانی مدت پس از غذا
• تغییرات در خلق و خوی
• عادت‌های غذایی غیرمعمول (مانند پرخوری یا کم خوری)
• اعتیاد به الکل
• انواع دیگر اعتیاد

دلایل متعددی برای خستگی غیرمعمول بعد از خوردن غذا وجود دارد. پزشک باید با در نظر گرفتن سابقه پزشکی و انجام آزمایش‌های لازم و علائمی که دارید، علت اصلی را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام نماید.

با توجه به آنچه گفته شد، در ادامه فهرستی از دلایل احتمالی که دانشمندان برای علت احساس خواب آلودگی بعد از غذا مطرح کرده‌اند را با هم بررسی می‌کنیم.

 

1. شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده

تحقیقات نشان می‌دهند که گلوکز بالا موجب سرکوب آرکسین می‌شود که بیداری را کنترل می‌کند. آرکسین بیشترین فعالیت را در هیپوتالاموس دارد. شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده به سرعت به گلوکز تجزیه می‌شوند که خود دلیلی برای احساس خستگی طولانی مدت است.

از طرف دیگر، کربوهیدرات‌های پیچیده و سایر درشت مغذی‌ها این روند را کندتر می‌کنند. همچنین، جایگزینی کربوهیدارت‌های تصفیه شده مانند نان سفید با کربوهیدرات‌های فیبر بالاتر (شاخص گلیسمی پایین‌تر) برای سلامت کلی بدن توصیه می‌شود.

 

2. التهاب و حساسیت یا آلرژی غذایی

محققان بر این باورند که یکی دیگر از فاکتورهای موثر بر احساس خواب بعد از غذا به التهاب ربط دارد. سیتوکین‌های التهابی مانند TNF و IL-1b موجب سرکوب آرکسین که تحریک کننده‌ی بیداری است، می‌شوند.

برخی از افراد دارای حساسیت یا آلرژی غذایی هستند و از خوردن برخی از مواد غذایی دچار التهاب می‌شوند. در بسیاری موارد، فرد بعد از درمان مشکل آلرژی غذایی خود دیگر احساس خستگی نداشته است.

 

3. تعادل اسید و باز

تحقیقات نشان می‌دهند که آرکسین ممکن است به تغییرات PH خون حساس باشد. لازم به ذکر است که این تحقیقات محدود می‌باشند. وقتی اسیدیته‌ی خون به طور موقت کاهش می‌یابد و خون و بافت‌های کمی قلیایی‌تر (باز) می‌شوند، احتمال سرکوب آرکسین افزایش یافته و احساس خستگی به سراغ فرد می‌آید.

نوشیدنی‌های تخمیری به دلیل این که کمی اسیدی هستند، انرژی‌زا می‌باشند و به فرد احساس طراوت و تازگی می‌بخشند. همین امر در مورد ترشی‌ها نیز صدق می‌کند.

همچنین، تصور می‌شود که ورزش با بالا بردن موقتی مقدار لاکتیک اسید موجب افزایش آرکسین می‌شود. علاوه بر این، ورزش منظم برای سلامت کلی بدن مفید است و همه ما به خوبی می‌دانیم که ورزش به ما انرژی می‌بخشد.

با این وجود، بدن انسان در حفظ تعادل سطح PH خون در محدوده‌ی سالم بسیار عملکرد خوبی دارد. هنوز مشخص نیست که نوشیدنی‌های تخمیری و ورزش تا چه اندازه بر احساس خستگی بعد از غذا تاثیرگذارند.

 

4. میتوکندری و ATP

همانطور که پیش‌تر گفتیم، آرکسین توسط گلوکز سرکوب می‌شود. اما برخی از دانشمندان بر این باورند که در صورت وجود مولکول‌های پر از انرژی مانند آدنوزین تری فسفات (ATP) و پیرووات، ممکن است آرکسین به این راحتی سرکوب نشود.

میتوکندری تولید مولکول‌های مرتبط با انرژی را کنترل می‌کند. به لحاظ تئوری، این بدان معنی است که مشکلات مربوط با میتوکندری می‌توانند موجب کاهش ATP شوند که خود به خستگی منجر خواهد شد. با این وجود، ارتباط مستقیم بین سلامت میتوکندری و احساس خواب بعد از غذا هنوز پیدا نشده است.

5. لپتین

لپتین با افزایش توده چربی بدن افزایش می‌یابد. همچنین بعد از هر وعده غذایی افزایش می‌یابد. بنابراین، لپتین «هورمون سیری که باعث کاهش وزن می‌شود»، «هورمون چاقی» و «هورمون گرسنگی» نامیده می‌شود. در برخی از مطالعات، افزایش مزمن سطح لپتین با چاقی، پرخوری، بیماری‌های مرتبط با التهاب ازجمله فشار خون بالا، سندرم متابولیک و بیماری‌های قلبی در ارتباط است. با این وجود، هیچ علت و معمولی تا به امروز معرفی نشده است.

وعده‌های غذایی حاوی کربوهیدرات و چربی بیشتر از مواد غذایی پروتئین‌دار موجب افزایش سطح لپتین می‌شوند. برخی از دانشمندان بر این باورند که این ممکن است بخشی از دلیل احساس خستگی بعد از خوردن کربوهیدرات به عنوان یک وعده غذایی باشد.

 

6. NAD+ پایین

محققان مدعی هستند که NAD+ برای ترمیم DNA، مقاومت در برابر استرس و مرگ سلولی بسیار اهمیت دارد. تحقیق در اینباره همچنان در مراحل آغازین خود قرار دارد و بیشتر اثرات آن بر روی انسان همچنان بدون هیچ توضیحی باقی مانده است.

با این حال، ‌مطالعات محدود صورت گرفته نشان می‌دهند که NAD+ متابولیسم بدن را افزایش می‌دهد و به عنوان سیگنالی برای تعادل انرژی عمل می‌کند. مطابق با این تئوری، میتوکندری‌های سالم NAD+ بیشتری تولید می‌کنند که خود موجب می‌شود تا سیگنال‌های بیشتری برای افزایش مصرف انرژی ارسال شوند. به لحاظ تئوری، پایین بودن NAD+ اثر معکوس دارد. این تئوری و ادعا همچنان قطعی نیست و بیشتر بر اساس مطالعات بر روی حیوانات بدست آمده است و برای رسیدن به نتیجه‌ی قطعی باید مطالعات در فاز انسانی نیز انجام شوند.

 

7. فعالسازی سیستم استراحت و هضم

غذا خوردن موجب فعالسازی سیستم عصبی استراحت و هضم (پاراسمپاتیک) می‌شود که جریان خون در روده‌ را افزایش می‌دهد. همچنین، آنزیم‌های هضم و فعالیت کبد را تحریک می‌کند.

 

8. علت اینکه بیشتر بعد از ناهار خوابمان می گیرد

ممکن است متوجه این موضوع شده باشید که بعد از خوردن ناهار بیشتر از صبحانه و حتی شام احساس خستگی می‌کنید. این به این دلیل است که ریتمی برای خواب و بیداری وجود دارد که هارمونیک 12 ساعته در سیستم شبانه‌روزی نامیده می‌شود. بر این اساس، در ساعات 1 الی 3 بعد از ظهر بدن به طور طبیعی احساس خستگی می‌کند. این یک پدیده واقعی است.

تحقیقات نشان می‌دهند که حتی اگر فرد ناهار را از وعده غذایی خود حذف کند و توجهی به ساعت نداشته باشد نیز خستگی در این ساعات از روز به سراغ او می‌آید. این خستگی با خوردن یک ناهار سرشار از کربوهیدرات بدتر می‌شود.

بعد از ساعت 10 صبح، میل به خواب کم کم افزایش می‌یابد و حدود ساعت 2 به بالاترین مقدار خود می‌رسد. خط مواج نارنجی/قرمز ریتم شبانه‌روزی خستگی را نشان می‌دهد. قسمت دیگر ‌(نیاز به خواب) تجمع مداوم محصولات متابولیک مانند آدنوزین را نشان می‌دهد که باعث خستگی می‌شود.

نتیجه این است که افراد به طور طبیعی و به دلیل ریتم شبانه‌روزی در ساعات ظهر بیشتر احساس خستگی می‌کنند.

 

9. CCK

برخی از محققان معتقدند که کوله سیستوکینین (CCK) یک فاکتور مهم در احساس خستگی بعد از غذا است. CCK یک هورمون روده است که عمدتا در پاسخ به یک وعده غذایی سرشار از چربی و لکتین ترشح می‌شود. چربی‌هایی با زنجیره بلند (اشباع، MUFA، PUFA) یکی از القاکننده‌های قوی CCK است.

در حیوانات، یک رژیم غذایی با پروتئین بالا موجب افزایش CCK می‌شود. مطالعات حیوانی اغلب از اسیدهای چرب از روغن زیتون استفاده می‌کنند. دانشمندان تصور می‌کنند که CCK موجب موارد زیر می‌شود:

• باعث خواب‌آلودگی/خستگی می‌شود زیرا مستقیماً با هیپوتالاموس در تعامل است (علیرغم اینکه آرکسین را فعال می‌کند.)
• مهار نورآدرنالین هیپوتالاموس، که مکانیزم قابل قبولی برای اثر تحریک کننده خستگی و سرکوب کننده اشتها CCK است.
• تحریک روده که موجب تجمع گاز در روده می‌شود.
• دنبال کردن یک ریتم شبانه‌روزی
• موجب درد در روده شود.

تجویز یک مهارکننده‌ی CCK به موش‌های موجب جلوگیری از احساس خستگی شد، این در حالی است که در انسان‌ها نتیجه‌ی معکوس داشت و خستگی بعد از غذا را افزایش داد. بنابراین، تاثیر CCK بر خستگی در انسان‌ها همچنان نامعلوم است. به این دلیل به مطالعات بیشتری نیاز است.

 

10. غذاهایی با تریپتوفان بالا

بدن از تریپتوفان برای ساخت سروتونین استفاده می‌کند. سروتونین یک انتقال‌دهنده عصبی است که نقش مهمی در خواب و آرامش دارد. بنابراین، مقدار زیاد تریپتوفان در غذا موجب افزایش تولید سروتونین می‌شود و خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن را به همراه دارد. مطالعه‌ای نشان می‌دهد که این می‌تواند دلیل اصلی احساس خستگی در افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن باشد.

برخی از مواد غذایی با تریپتوفان بالا عبارتند از بوقلمون، ماهی تن، پنیر، نان، مرغ، تخم مرغ، بادام زمینی و شکلات.

 

11. پایین بودن سطح پتاسیم ناشی از انسولین

انسولین باعث می‌شود تا پتاسیم سرم خارج از سلول‌ها وارد سلول شود. همین امر موجب می‌شود تا بعد از هر وعده غذایی سطح پتاسیم کمی کاهش یابد که طبیعی است، اما با خستگی در ارتباط است. در افراد سالم، سطح پتاسیم بعد از خوردن غذا تاحدودی ثبات باقی می‌ماند. پتاسیم پایین ناشی از انسولین اغلب در افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود.

 

12. مصرف الکل یا اعتیاد به مواد دیگر

مصرف الکل یا مواد مخدر موجب می‌شود تا فرد احساس خستگی کند. این به طور کلی صدق می‌کند، اما در بعد از وعده‌های غذایی بیشتر نمایان می‌شود.

به عنوان مثال، یکی از عوارض جانبی THC، ترکیب اصلی روانگردان موجود در ماری‌جوآنا، خستگی و احساس خواب‌آلودگی است. به خاطر داشته باشید که اعتیاد به الکل یا سایر مواد مخدر عوارض جانبی برای سلامت کلی بدن دارند.

مصرف الکل نیز احساس خستگی بعد از غذا را تشدید می‌کند. نوشیدن الکل قبل، حین و بعد از غذا باعث تشدید خواب‌آلودگی در طول روز و بدتر شدن کیفیت خواب شبانه می‌شود. اعتیاد به الکل یک مشکل جدی در سراسر جهان است.