فواید و مضرات شیرین کننده های مصنوعی؛ آیا برای سلامتی خطرناک هستند؟

شیرین کننده های مصنوعی مانند آسپارتام، ساخارین، استویا، نئوتام، ادوانتام و غیره راه حلی برای افراد علاقمند به شیرینی هستند که نمی خواهند کالری اضافی شکر تصفیه شده یا سایر شیرین کننده های طبیعی مانند عسل،‌ خرما یا شربت افرا را دریافت کنند. اما سوال این است که آیا شیرین کننده های مصنوعی تهدیدی برای سلامتی هستند؟ با مینویسم باشید تا درباره عوارض مصرف شیرین کننده های مصنوعی صحبت کنیم.

شیرین کننده های مصنوعی چه هستند؟

شیرین کننده های کم کالری که شامل شیرین کننده های مصنوعی و شیرین کننده های غیرمغذی می باشند،‌ در نوشیدنی ها، غذاها، آبنبات، خمیر دندان و برخی از دارو استفاده می شوند. آن ها کالری کمی دارند یا اصلا کالری ندارند.

شیرین کننده های غیرمغذی از گیاهانی مانند گیاه شیرین برگ یا عصاره میوه مانک تهیه می شوند. از طرف دیگر، شیرین کننده های مصنوعی از ترکیبات شیمیایی ساخته می شوند که حاوی سولفونامیدها، محصولات جانبی ساکارز، پپتیدها و مشتقات آنها می باشند.

شیرین کننده های مصنوعی ظرفیت شیرینی بالاتری نسبت به شکر دارند و برای طعم دادن به غذاها و نوشیدنی ها خاص مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از این شیرین کننده ها می توانند 200 برابر تا 13000 برابر شیرین تر از شکر معمولی باشند. به همین دلیل، مقدار کمی از آن ها برای طعم دادن به غذاها یا نوشیدنی ها مورد نیاز است و همین امر موجب می شود تا کالری به ازای هر گرم کاهش یابد.

الکل های قند یا پلی ال هایی مانند سوربیتول، زایلیتول، لاکتیتول، اریتریتول، مانیتول و مالتیتول کربوهیدرات هستند، اما به عنوان شیرین کننده های کم کالری طبقه بندی نمی شوند. آنها نسبت به شکر معمولی کالری کمتری دارند و قدرت شیرینی آن 25 تا 100 درصد شیرین تر از شکر است.

الکل های قند در مواد غذایی مانند بیسکوییت ها، آبنبات، آدامس و بستنی و نیز خمیردندان و داروهای سرفه یافت می شوند. آن ها موجب افزایش ناگهانی گلوکز خون یا افزایش احتمال پوسیدگی دندان نمی شوند.

انواع شیرین کننده های مصنوعی

سازمان غذا و دارو (FDA) تا به امروز هشت شیرین کننده مصنوعی را تایید کرده است:

• آسه سولفام پتاسیم همراه با سایر شیرین کننده های مصنوعی مورد استفاده قرار می گیرد و ممکن است در نوشابه های بدون قند یافت شود. این شیرین کننده با عنوان Sunett یا Sweet One به بازار عرضه می شود و می توانید در فروشگاه مواد غذایی نیز آن را بیابید.
• آسپارتام در طیف گسترده ای از مواد غذایی، نوشیدنی ها، آبنبات و نیز ویتامین ها و ملین ها یافت می شود. این شیرین کننده با عنوان Equal یا NutraSweet برچسب گذاری می شود. آسپارتام دارای طعمی 200 برابر شیرین تر از شکر است. آسپارتام نباید توسط افراد مبتلا به فنیل کتونوری (PKU) که یک اختلال ژنتیکی نادر است، مصرف شود.
• نئوتام 7000 تا 13000 برابر شیرین تر از شکر است. این شیرین کننده در مواد غذایی و نوشیدنی های یافت می شود و استفاده آن به اندازه موارد قبلی رایج نیست.
• ساخارین در سال 1879 کشف شد و کمی بعد از به مصرف تجاری رسید. ساخارین 200 الی 700 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. این شیرین کننده با نام های Sweet’N Low، Sweet Twin و Sugar Twin به بازار عرضه می شود.
• سوکرالوز به دلیل تطبیق پذیری به شهرت رسیده است. می توان آن را به جای شکر در دستورهای پخت بکار برد و در غذاهای فرآوری شده و نیز نوشیدنی های پخته شده، محصولات لبنی و کنسروهای میوه یافت می شود. این شیرین کننده 600 برابر شیرین تر از شکر است. سوکرالوز با نام Splenda و Equal Sucralose به بازار عرضه می شود.
• استویا یک شیرین کننده غیرمغذی تقریبا بدون کالری است. این شیرین کننده از برگ های گیاه استویا استخراج می شود و 200 تا 300 برابر شیرین تر از شکر است. استویا را در طیف گسترده ای از مواد غذایی و نوشیدنی های می توان یافت. می توانید آن را در فروشگاه مواد غذایی محلی خود با نام های Truvia، Stevia in the Raw، SweetLeaf، Sweet Drops، Sun Crystals و PureVia پیدا کنید.
• عصاره میوه مانک یا Luo han guo یک شیرین کننده غیرمغذی بدون کالری است. 10 الی 250 برابر شیرین تر از شکر است. به طور معمول با سایر شیرین کننده های غیرمغذی مانند استویا ترکیب می شود. می‌توانید آن را در خواربارفروشی ها و فروشگاه های مواد غذایی محلی خود با نام Monk Fruit in the Raw پیدا کنید.
• ادوانتام جدیدترین شیرین کننده غیرمغذی تایید شده توسط سازمان غذا و دارو است که در سال 2014 تایید شد. این شیرین کننده 20000 برابر شیرین تر از شکر است و کاربرد رایج ندارد. برخلاف آسپارتام، برای افراد مبتلا به فنیل کتونوری بی خطر است.

فواید و مضرات شیرین کننده های مصنوعی

در حالی که شیرین کننده های مصنوعی به ما اجازه می دهند که میزان کالری دریافتی خود از رژیم غذایی را کاهش دهیم و در عین حال از طعم شیرین مواد غذایی نهایت لذت را ببریم، افراط در مصرف این نوع مواد غذایی نیز ساده تر رخ می دهد.

هم انجمن قلب آمریکا و هم انجمن دیابت آمریکا جایگزینی شکر با شیرین کننده های مصنوعی را برای مبارزه با چاقی،‌ سندرم متابولیک و دیابت و نیز کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی تایید می کنند، اما توصیه می کنند که احتیاط کنید و همچنان بر میزان کالری دریافتی خود نظارت داشته باشید.

با این وجود، مطالعات در فاز حیوانی نشان داده اند که شیرین کننده های مصنوعی می توانند باعث افزایش وزن شوند و از آن بدتر موجب تومورهای مغزی،‌ سرطان مثانه و سایر بیماری ها گردند. جامعه علمی در مورد ایمن و بی خطر بودن استفاده از شیرین کننده های مصنوعی به دو گروه تقسیم شده است.

صرف نظر از این موضوع،‌ تحقیقات نشان داده اند که شیرین کننده های مصنوعی میتوانند قسمت های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهند.

می تواند سلامت روده را به خطر بیاندازد

اگرچه شیرین کننده های مصنوعی بدون کالری جذب نمی شوند، اما این احتمال وجود دارد که به میکروبیوم روده برسند و آرایش و ترکیب آن را تحت تاثیر قرار دهند و در ایجاد سندرم متابولیک تاثیرگذار باشند.

در یک مطالعه، محققان ساخارین، سوکرالوز یا آسپارتام را به آب آشامیدنی موش های  10 هفته ای اضافه کردند. یازده هفته بعد، موش هایی که محلول آب قند مصرف کردند، بر خلاف موش های دیگر که آب، گلوکز یا ساکارز را به تنهایی مصرف می کردند، دچار عدم تحمل گلوکز شدند.

محققان به این نتیجه دست یافتند که عدم تحمل گلوکز ناشی از مصرف ساخارین، میکروبیوم روده را تغییر داده است.

همچنین بخوانید: بدترین غذاها برای مغز

آیا شیرین کننده های مصنوعی باعث سرطان می شوند؟

مطالعات اولیه نشان می دهند که ترکیبی از سیکلامات و ساخارین باعث بروز سرطان در مطالعات در فاز حیوانی شده است. با این وجود، طبق سازمان غذا و دارو، مطالعات سرطان شناسی هیچ ارتباطی را بین سرطان و این شیرین کننده مصنوعی در انسان نیافته اند.

سایر مطالعات بر روی شیرین کننده های مصنوعی تایید شده توسط FDA نشان داده اند که هیچ ارتباطی بین این شیرین کننده ها و انواع مختلف سرطان در انسان وجود ندارد.

اشتها، ولع و وزن را افزایش می دهد

مطالعه ای نشان داد شرکت کنندگانی که به طور منظم نوشیدنی های حاوی شیرین کننده مصنوعی می نوشند،‌ BMI بالاتری نسبت به سایرین دارند. مطالعه دیگری دریافت که 2/7 تا 7/1 درصد از مصرف کنندگان شیرین کننده های مصنوعی در مقایسه با دیگران دچار اضافه وزن شدند.

مطالعات همچنین نشان داده اند که آب شیرین شده با آسپارتام باعث افزایش اشتها در مردان بالغ با وزن طبیعی شده است. در مطالعه ای دیگر،‌ آسپارتام، آسه سولفام پتاسیم و ساخارین همگی با خوردن بیشتر مرتبط بودند و آسپارتام به دلیل نداشتن طعم تلخ، بیشترین تأثیر را داشت. بنابراین یکی از عوارض مصرف شیرین کننده های مصنوعی را می توان اضافه وزن دانست.

ارتباطی بین ولع خوردن و طعم های خاص مانند شیرین وجود دارد. شیرین کننده های مصنوعی می توانند شما را وادار کنند که به دنبال شیرینی بگردید. برای کاهش این وابستگی، کارشناسان توصیه می کنند که مصرف شکر یا سایر شیرین کننده های مصنوعی را به طور کامل حذف کنید.

درباره داروهای گیاهی ضد اشتها بخوانید.

عوارض استفاده از شیرین کننده های مصنوعی برای دیابتی ها

بیشتر شیرین کننده های مصنوعی بدون کالری هستند یا مقدار کمی کالری دارند. از آنجایی که این شیرین کننده ها دارای طعمی 200 برابر شیرین تر از شکر معمولی هستند،‌ مقدار بسیار کمی از آن ها برای طعم دادن به مواد غذایی مورد نیاز است.

با این وجود، مطالعات نشان داده اند که مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی شیرین کننده های مصنوعی می تواند منجر به تغییرات در متابولیسم گلوکز یا نحوه هضم و استفاده از شکر در بدن شود. مصرف بیش از حد شیرین کننده مصنوعی با افزایش وزن و عوارض سلامتی مانند دیابت نوع 2 در ارتباط است. همچنین شیرین کننده های مصنوعی جزو مواد غذایی مضر برای دیابتی ها هستند.

سردرد پس از استفاده طولانی مدت از شیرین کننده های مصنوعی

مطالعات ارتباط بین شیرین کننده های مصنوعی و سردرد را مورد مطالعه قرار داده اند و نشان داده اند که سردرد در درصد کمی از افراد می تواند توسط آسپارتام یا سوکرالوز ایجاد شود. به گفته مرکز سردرد و درد صورت در موسسه علوم اعصاب دانشگاه سینسیناتی گاردنر، ارتباط بین آسپارتام و میگرن قوی تر است. سردرد ممکن است پس از استفاده طولانی مدت از شیرین کننده ها در نوشیدنی های رژیمی ایجاد شود.

اثرات مصرف شیرین کننده های مصنوعی بر بهداشت دندان

باکتری های دهان باعث ایجاد حفره درون دندان می شوند. باکتری هایی که عمدتاً باعث ایجاد حفره می شوند عبارتند از استرپتوکوک موتانس، استرپتوکوک سوبرینوس و لاکتوباسیل ها که با وجود کربوهیدرات های قابل تخمیر مانند ساکارز، فروکتوز و گلوکز اسید تولید می شوند. محتوای مواد معدنی دندان شما به افزایش اسیدیته از تولید اسید لاکتیک حساس می شود.

شیرین کننده های مصنوعی برخلاف شکر توسط باکتری های دهان تخمیر نمی شوند. همین امر موجب نشست مواد زائد بر روی سطح دندان می شود و مسئول کاهش PH در دهان است.

مطالعه بیشتر: دندان چگونه خراب می شود

شیرین کننده های مصنوعی برای چه افرادی مضر است؟

مصرف شیرین کننده های مصنوعی توسط سازمان غذا و دارو بی خطر اعلام شده است، اما افراد مبتلا به فنیل کتونوری باید از آسپارتام خودداری کنند که از تجزیه فنیل آلانین (یک اسید آمینه ضروری) جلوگیری می کند.

انجمن پزشکی آمریکا همچنین توصیه می کند در صورت بارداری از مصرف ساخارین خودداری کنید.

عوارض مصرف شیرین کننده های مصنوعی

الکل های قند (سوربیتول، مانیتول، زایلیتول، اریتریتول) از میوه ها و انواع توت تهیه می شوند. مصرف الکل های قند ممکن است بر سطح گلوکز خون تاثیرگذار باشد. اگر بیش از حد مصرف شوند، عوارض جانبی الکل قند ممکن است شامل نفخ و اسهال باشد.

سایر عوارض جانبی شیرین کننده مصنوعی ممکن است شامل میگرن یا سردرد، مشکلات پوستی، افسردگی، افزایش وزن، مشکلات عضلانی و تاری دید باشد.

سوالات متداول

کلام آخر

شیرین کننده های مصنوعی بدون کالری یا حاوی مقدار کمی کالری هستند، اما مطالعات نشان داده اند که ممکن است موجب افزایش وزن و خطر ابتلا به برخی از بیماری ها شوند. اگرچه سازمان غذا و دارو تاکید می کند که این شیرین کننده ها موجب سرطان نمی شوند، اما با افزایش هوس خوردن غذاهای شیرین، پوسیدگی دندان و تغییرات در میکروبیوم روده در ارتباط هستند. اگر به جای شکر از شیرین کننده های مصنوعی استفاده می کنید، مصرف در حد اعتدال را فراموش نکنید.