دردهای شکمی در میان کودکان و بزرگسالان رایج می باشند. قسمت بالایی شکم دارای ساختارهای حیاتی بسیاری از جمله قسمت بالایی روده، کیسه صفرا، کبد و پانکراس می باشد. در حالی که بسیاری از مشکلاتی که باعث درد بالای شکم می شوند همچون گاز یا ویروس معده، جای نگرانی ندارند، اما برخی از مشکلات نیاز به درمان دارند.
وضعیت های مختلفی باعث درد بالای شکم می شوند. در بسیاری از موارد، یک وضعیت می تواند منجر به وضعیت دیگری شود و برای مثال، زخم ممکن است باعث سوهاضمه و یا سنگ کیسه صفرا باعث اختلال عملکرد کبد شود. اگر معده شما حساس است باید به این نکات توجه کنید .
در این مقاله، اطلاعاتی در مورد ده علت درد قسمت بالایی شکم و همچنین گزینه های درمان و زمان مراجعه به پزشک کسب خواهید کرد.
دسترسی سریع به مطالب
علل درد قسمت بالایی شکم می تواند شامل موارد زیر شود:
1- گاز
گاز به طور طبیعی در روده ها و دستگاه گوارش رخ می دهد. وقتیاین گاز جمع شود، می تواند باعث احساس فشار، نفخ یا پر بودن گردد.
عفونت، ویروس، اسهال یا یبوست می تواند باعث شدید شدن درد ناشی از گاز شود.
گاز زمانی می تواند شدید باد که:
- درد به صورت موجی باشد.
- درد باعث ورم معده شود.
- موجب به وجود آمدن احساس حرکت چیزی در معده شود.
- موجب اروغ زدن شود.
- موجب اسهال یا یبوست گردد.
درد ناشی از گاز معمولاً جدی نیست و داروهای بدون نسخه(OTC) می توانند کمک کنند. فرد همچنین می تواند آرام خوردن را به منظور اجتناب از بلعیدن هوا و جلوگیری از بدتر شدن گاز امتحان نماید. برخی مردم متوجه می شوند که برخی غذاها مانند بروکلی احتمالاً باعث درد ناشی از گاز می شوند.
گاز معمولاً خود به خود و بدون درمان طی چند ساعت از بین می رود. اگر همراه با تب، استفراغ غیر قابل کنترل یا درد شدید باشد، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید.
2- سوهاضمه
سوهاضمه احساس سوزش در بالای شکم و گاهی اوقات در دهان یا گلو می باشد. این درد ممکن است شبیه به درد برخاسته از قفسه سینه نیز باشد.
عبارت پزشکی برای سوهاضمه، دیس پپسی لست. آن معمولاً زمانی به وجود می آید که اسید زیادی در معده وجود داشته باشد که می تواند پس از خوردن مقدار زیادی غذای اسیدی رخ دهد.
به ندرت، سوهاضمه می تواند ناشی از زخم معده، رفلاکس اسید یا حتی سرطان معده باشد. سوهاضمه مکرر که بسیار دردآور است و یا با از دست دادن بدون دلیل وزن رخ می دهد، می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی تر باشد.
داروهای OTC در کنترل سوهاضمه ی موقتی بسیار موثر هستند. شناسایی عوامل محرک مانند غذاهای خاص، می تواند به فرد در ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی کمک کند.
ممکن است افراد که دچار سوهاضمه شدید و مکرر می شوند، بخواهند با پزشک در مورد کنترل علائم بیماری یا تشخیص علت آن صحبت کنند.
3- ورم معده
ورم معده باعث ورم و درد معده می شود.
ورم معده ی حساس در کوتاه مدت رخ می دهد و معمولاً به خاطر عفونت باکتریایی مانند باکتری هلیکوباکتر پیلوری به سرعت ایجاد می شود.
برخی وضعیت ها موجب تحریک معده و وروم معده ی مزمن می شود.
علل ورم معده ی مزمن عبارتند از:
- بیماری کرون
- بیماری های خودایمنی
- سارکوئیدوز
- آلرژی ها
- ویروس هایی در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف
آنتی بیوتیک ها معمولاً عفونت های باکتریایی را درمان می کنند. اگر ورم معده مزمن باشد، تشخیص و درمان علت آن می تواند کمک کند.
برای بسیاری از مردم، کاهش اسید معده از طریق خوردن غذاهای اسیدی کمتر یا مصرف دارو نیز می تواند کمک کند. مسکن ها می توانند به کنترل علائم کمک کنند در حالی که داروهایی که از معده محافظت می کنند، می توانند از بدتر شدن علائم جلوگیری کنند.
4- ویروس های معده
گاستروانتریت یک ویروس معده است که می تواند باعث تهوع، استفراغ و اسهال علاوه بر درد قسمت بالایی شکم شود. افرادی که ویروس معده دارند ممکن است دچار سردرد، دردهای عضلانی و انرژی پایین نیز شوند.
برخی مردم گاستروانتریت را آنفولانزای معده می خوانند اما آن در واقع نوعی آنفولانزا نیست.
برای بیشتر مردم، علائم طی چند زور از بین می روند. اجتناب از خوردن وعده های غذایی سنگین و نوشیدن مایعات شفاف می تواند به قطع استفراغ فرد کمک کند.
اجتناب از بی آبی حیاتی است، بنابراین نوشیدن چیزی که باعث ذخیره ی الکترولیت ها شود از جمله نوشیدنی های مخصوص ورزشکاران می تواند تا زمان از بین رفتن علائم کمک کند.
برخی مردم ممکن است به درمان پزشکی برای اجتناب از بی آبی نیاز داشته باشند، از جمله افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، نوزادان و کودکان بسیار جوان و افرادی که وضعیت سلامتی جدی از جمله سرطان دارند.
5- درد عضلانی
بسیاری از عضلات به قسمت بالایی شکم می رسند. درد ناشی از آسیب عضلانی ضعیف یا اسپاسم می تواند موجب درد موقتی در قسمت بالایی شکم شود.
این درد اغلب با ماساژ آرام و استراحت بهتر می شود. برخی افراد همچنین با استفاده از بسته های سرد و گرم تسکین می یابند.
اگر درد عضلانی شدید باشد یا طی چند روز بهتر نشود، به پزشک مراجعه نمایید.
6- آماس آپاندیس
آماس آپاندیس، عفونت آپاندیس است. بدون درمان، آن می تواند باعث ترکیدن آپاندیس شود و زندگی فرد را تهدید کند.
در مراحل اولیه از آماس آپاندیس، فرد ممکن است متوجه ی درد خفیفی در اطراف ناف شود اما این درد می تواند به قسمت بالایی شکم کشیده شود. با بدتر شدن عفونت، درد به قسمت پایین تر سمت راست شکم منتقل می شود.
در بیشتر موارد، پزشک آماس آپاندیس را با درآوردن آپاندیس درمان می کند.
7- سنگ کیسه صفرا
سنگ های کیسه صفرا، شکل سختی از کلسترول یا بیل روبین است که می توانند در کیسه صفرا تشکیل شوند. آن ها همواره باعث مشکل نمی شود اما گاهی اوقات آن ها مجرای صفراوی را مسدود می کنند.
انسداد حاصل از سنگ صفرا می تواند باعث درد شدید در قسمت بالایی سمت راست شکم و همچنین استفراغ و خستگی شود.
سنگ های کیسه صفرا درمان نشده می توانند بر عملکرد کبد و پانکراس تاثیرگذار باشند. وقتی این رخ دهد، فرد ممکن است دچار یرقان شود که زرد شدن پوست و چشم است و ممکن است باعثت عفونت جدی پانکراس گردد.
در بیشتر موارد، پزشک سنگ های کیسه صفرا را از طریق برداشتن کیسه صفرا درمان می کند و فرد می تواند بدون کیسه صفرا به زندگی عادی خود ادامه دهد. یا، پزشک ممکن است داروهایی را بریا کوچک شدن سنگ ها تجویز نماید.
اگر سنگ های کیسه صفرا به خودی خود از بین بروند، پزشک ممکن است تغییرات در سبک زندگی را به منظور کاهش خطر ایجاد سنگ توصیه کند مانند ورزش بیشتر یا رژیم غذایی با چربی کمتر.
8- مشکلات کبد یا پانکراس
کبد، پانکراس و کیسه صفرا با هم کار می کنند و عمل هضم را پشتیبانی می نمایند. این سه ارگان در قسمت بالایی سمت راست شکم قرار دارند.
گاهی اوقات، سنگ های کیسه صفرا درمان نشده باعث انسداد مجرای صفراوی و درد در کبد یا پانکراس می گردد.
بیماری های کبدی مانند تورم کبد می تواند باعث درد کبد شود. تورم پانکراس که التهاب پانکراس است، نیز می تواند باعث درد شود. دلایل دیگر مانند سرطان کبد یا پانکراس با احتمال کمتری مواجه هستند.
علائم دیگر مشکلات کبد یا پانکراس عبارتند از:
- چشمان یا پوست زرد
- ادرار تیره
- حرکات کم روده
- تهوع
- استفراغ
- دردی که بدتر می شود.
درمان درست بستگی به علت اصلی بیماری دارد. افرادی که تورم پانکراس دارند، باید بررسی بیشتر در بیمارستان تحت نظارت باشند. بیمایر کبد نیاز به دارو دارد و پیوند کبد می تواند بیماری کبدی پیشرفته را درمان کند.
سرطان های کبد و پانکراس نیاز به شیمی درمانی، رادیوتراپی یا جراحی دارند. بدون توجه به علت درد در کبد یا پانکراس، تشخیص درست می تواند زندگی فرد را نجات دهد.
9- انسداد روده
انسداد روده موجب مسدود شدن روده ها می شود و عبور هر چیزی را دشوار یا غیرممکن می سازد. این می تواند باعث درد شدید، یبوست و دشواری در هضم و جذب غذا شود.
علاوه بر درد شکم، علائم انسداد روده عبارتند از:
- استفراغ ماده ی صفرایی زرد مایل به سبز
- معده ی متورم
- ناتوانیی در عبور گاز یا حرکت روده
- درد شدید شکم
انسداد روده یک فوریت پزشکی است، چنانچه روده می تواند پاره شود و یا به شدت دچار عفونت گردد. داروها، مایعات و مسکن ها اغلب کمک می کنند. در برخی موارد، جراح مجبور می شود تا انسداد را بردارد.
10- بیماری دیورتیکول
ممکن است کیسه هایی به نام دیورتیوکلا در روده به خصوص در کلون ظاهر شوند. وقتی این کیسه ها متورم یا دچار عفونت شوند، فرد درد شکمی بسیار شدیدی را تجربه می کند.
موقعیت درد به جایی که دیورتیکولا هستند، بستگی دارد. در حالی که به وجود آمدن دیورتیکولا در قسمت پایینی روده رایج تر است اما آن ها می توانند در قسمت بالایی روده نیز پدید آیند و موجب درد در قسمت بالایی شکم شوند.
دیورتیکول نیز بر عملکرد روده اثرگذار است و باعث علائمی همچون یبوست و اسهال می شود.
پروبایوتیک ها و رژیم غذایی با فیبر بالا اغلب به درمان دیورتیکول کمک می کند. اگر عفونت بدتر شد یا از بین نرفت، پزشک ممکن است جراحی را به منظور برداشتن دیورتیکول یا بخشی از روده انجام دهد.
کی باید به پزشک مراجعه کرد
در بیشتر موارد، لازم است تاصبر کرد و دید که آیا درد قسمت بالایی شکم بدون درمان از بین می رود یا نه. اگر درد ادامه داشت یا بدتر شد، بهتر است به پزشک رجوع شود.
ظرف 24 ساعت به پزشک مراجعه کنید اگر:
- استفراغ بیشتر از 12 ساعت به طول انجامد.
- تب همراه با درد شکم وجود داشته باشید.
- درد شکمی که به دنبال آسیبی چون درد معده رخ دهد.
- فردی که پس از مصرف داروی جدید دچار درد شکم شود.
- درد معده در فردی با سیستم ایمنی ضعیف ناشی از HIV، شیمی درمانی یا داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی به وجود آید.
به اورژانس مراجعه کنید و مراقب فوری بگیرید اگر:
- درد شدید در قسمت بالایی سمت راست شکم وجود داشته باشد.
- درد معده غیر قابل تحمل باشد.
- درد معده و مدفوع کم رنگ یا سفید دیده شد.
- زن باردار دچار درد شدید شکمی شد.
- در فرد علائم شدیدی ناشی از بی آبی همچون عدم ادرار، لب های ترک خورده، پوست بسیار خشک، گیجی و منگی یا چشمان فرورفته ظاهر شود.
- نوزاد دچار استفراغ و تب بالا شود.
خلاصه
درد شکمی می تواند کمتر دردسرساز و یا آنقدر شدید باشد که کارکرد بدن را دشوار نماید. لازم است تا به علائم دیگر پیش از مراجعه به پزشک توجه کنیم.
در بسیاری از موارد، به خصوص موارد ناشی از عفونت و گاز کم، درد قسمت بالایی شکم ظرف چند ساعت یا چند روز از بین خواهد رفت.
