قبل از هرچیز بگوییم جایزه نوبل چیست؟ جایزه نوبل از نام پایه گذار آن یعنی آلفرد نوبل که یک شیمی دان سوئدی بود گرفته شده است. آلفرد یک کارخانه دار بزرگ بود و بعد از مرگش در سال 1895 وصیت کرد تا داراییش را صرف اهدای جایزه نوبل به بهترین های شاخه های مختلف هر علم به دانشمندان آن شاخه اهدا کنند. در این نوشته درباره برندگان جایزه نوبل ایرانی هم مطالبی را به شما ارائه خواهیم نمود.
به دلیل اینکه ابهاماتی در وصیت نوبل موجود بود اولین جایزه نوبل 5 سال بعد از فوت او و در سال 1901 اهدا شد. در ادامه اطلاعات کاملی درباره جایزه نوبل و تاریخچه ی آن خدمت شما ارائه می شود.
همه چیز درباره جایزه نوبل
شاید دانستن نکاتی درباره جایزه نوبل برای شما جالب باشد مثل اینکه این جایزه در چه رشته هایی و به چه کسانی تعلق می گیرد؟ چه افرادی مسئول معرفی و پیشنهاد نامزدهای جایزه نوبل هستند؟ برگزیدگان جایزه نوبل را چه کسانی انتخاب می کنند؟ تاریخچه جایزه نوبل به چه زمانی برمی گردد؟ و سوالاتی از این دست در این نوشته پاسخ داه می شود.
تاریخ اعلام برندگان جایزه نوبل
برندگان جایزه نوبل در ۱۰ دسامبر، سالگرد درگذشت آلفرد نوبل اعلام می شود و جوایزی به آن ها اهدا می گردد.
محل برگزاری مراسم اهدای جوایز نوبل کجاست؟
از سال 2005 مراسم اهدای جوایز نوبل در تالار کنسرت استکهلم برگزار می شود.
جایزه نوبل چیست؟
جایزه نوبل شامل یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول می باشد. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است.
جایزه نوبل به چه شاخه هایی تعلق می گیرد؟
جایزه نوبل هرساله به برگزیدگان در زمینه های زیر اهدا می شود:
- جایزه نوبل فیزیک و شیمی
- جایزه نوبل اقتصاد
- جایزه نوبل ادبیات
- جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی
- جایزه نوبل صلح
کمی درباره نوبل بیشتر بدانیم
چه اتفاقی افتاد که نوبل چنین وصیتی کرد؟ آلفرد نوبل شیمی دان و مخترع سوئدی بود که یکی از اختراعات او دینامیت بود. او از اینکه از اختراعش استفاده نظامی می شد ناراحت بود. بعد از این اتفاق یک روزنامه فرانسوی به آلفرد نوبل لقب سوداگر مرگ داد. نوبل با خواندن این مطلب بسیار ناراحت شد و تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. در این وصیتنامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به اهدای جایزه نوبل اختصاص داد.
اندکی از وصیت نامه نوبل را در زیر می بینید:
“کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سال‌های آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد:
- یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛
- یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد جایزه نوبل شیمی داده خواهد شد؛
- یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛
- یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد جایزه نوبل ادبیات اهدا می شود؛
- و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.”
برندگان جایزه نوبل توسط چه افرادی انتخاب می شوند؟
جایزه نوبل توسط 5 هیئت تعیین می شود که به شرح زیر می باشد:
- هیئت جایزه نوبل فیزیک و شیمی
وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی بر عهده فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد می باشد.
- هیئت جایزه نوبل اقتصاد
وظیفه انتخاب برنده «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل اقتصاد شناخته می‌شود بر عهده فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد می باشد.
- هیئت جایزه نوبل ادبیات
برنده جایزه نوبل ادبیات توسط آکادمی سوئد انتخاب می شود.
- هیئت جایزه نوبل در بخش فیزیولوژی و پزشکی
انتخاب برنده جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی بر عهده انستیتوی کارولینسکا می باشد.
- هیئت جایزه نوبل صلح
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) انتخاب برنده جایزه نوبل صلح را برعهده دارد.
نحوه انتخاب برندگان جایزه نوبل
افراد زیر می توانند نامزدهای دریافت جایزه نوبل را به کمیته های مربوطه معرفی کنند:
- برندگان سال هالی گذشته جایزه نوبل
- اعضای هیئت و کمیته های جایزه نوبل
- استادان دانشگاه
- در مورد برندگان رشته های ادبیات، ناشرین اثری که نامزد شده می توانند نامزدهای دریافت جوایز را پیشنهاد بدهند.
- در مورد برندگان جایزه صلح، اعضای برخی از سازمان‌های پارلمانی و حقوقی بین‌المللی و کابینه ها
افراد نامبرده تا 1 فوریه هر سال فرصت دارند اسامی نامزدها را اعلام کنند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ از بین اسامی نامزدها 20 تا 30 نفر را انتخاب می کنند. تصمیم نهایی برای انتخاب برنده نهایی جایزه نوبل در آخرین جلسه کمیته گرفته می شود.
یک ایرانی در سال 2019 برنده جایزه شوخی با نوبل (ایگ‌نوبل) شد
جایزهٔ ایگ‌نوبل (Ig Nobel ) نظیرهٔ طنزآمیزی از جایزهٔ نوبل است که همه‌ساله به ۱۰ موفقیت برتر که «ابتدا باعث خنده و سپس به فکر فرورفتن مردم شود» اعطا می‌شود.
به تازگی برندگان بیست و نهمین «جوایز نوبل Ig» یا (Ig Nobel Prize) در دانشگاه هاروارد معرفی شدند. میان برندگان این جایزه نام یک ایرانی با اختراعی جالب نیز به چشم می‌خورد. ایمان فرحبخش برای اختراعی دستگاهی که پوشک نوزادان را عوض می‌کند برنده جایزه مهندسی Ig Nobel Prize شده است. او سال گذشته حق امتیاز این اختراع را در آمریکا ثبت کرده بود.
Ig Nobel Prize در حقیقت شوخی با مراسم نوبل است و به اکتشافات و اختراع عجیب و غریب و گاه سردرگم کننده تعلق می‌گیرد. برندگان جوایز امسال نیز تحقیقات عجیب و غریبی انجام داده بودند که برخی از آن‌ها جالب به نظر می‌رسد.
دانستنی های جالب درباره جایزه نوبل
- جوانترین برنده جایزه نوبل 25 سال و مسن تریفرد 88 سال سن داشتند.
– جوان ترین برنده جایزه نوبل «ملاله یوسف زی» دختر پاکستانی است که نوبل صلح را در سال 2014 و در سن 17 سالگی به خاطر فعالیت در حوزه حقوق کودکان به دست آورد.
- ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچ‌گاه جایزه‌ای دریافت نکرد. در سال ۱۹۴۸قرار بود جایزه نوبل به او اهدا شود که در همان سال ترور شد و ان سال جایزه نوبل به هیچ کس اهدا نشد.
- جایزه نوبل در هر شاخه به بیش از 3 نفر اهدا نمی شود و در کارهای تیمی برخی اعضای تیم از دریافت جایزه محروم نمی شوند.
- جایزه نوبل به رشته ریاضی تعلق نمی گیرد.
- 4 نفر در تاریخ توانسته اند 2 بار جایزه نوبل دریافت کنند که عبارتند از:
-ماری کوری کاشف رادیو اکتیویته
-لینوس کارل پاولینگ کاشف نظریه اوربیتال به‌هم‌آمیخته
-جان باردین مخترع ترانزیستور
-فردریک سانگر کاشف نظریه ابررسانایی
- جایزه صلح نوبل در سال 1994 به گردانندگان اصلی جنگ ویتنام در سال ۱۹۷۳ و رهبران اسرائیلی اهدا شد!!
- اهدای جایزه ی نوبل در ادبیات، به موسیقی دان معروف Bob Dylan در سال ۲۰۱۶ هم باعث اعتراضاتی شد.
- اولین جایزه نوبل در شاخه فیزیک به ویلهلم رونتگن کاشف اشعه ی ایکس اهدا شد.
- شیرین عبادی در سال 2003 جایزه صلح نوبل را از آن خود کرد که با انتقادات شدیدی همراه بود.
12 نفر از برندگان جایزه نوبل مسلمان هستند.
- جایزه نوبل به درگذشتگان تعلق نمی گیرد.
- باراک اوباما در سال 2009 جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
- نام حسین قدس نخعی، نویسنده ایرانی به عنوان نامزد دریافت جایزه نوبل به آکادمی نوبل فرستاده شده است.
- بیشترین جایزه نوبل را آمریکا و انگلیس گرفته اند: نوبل‌های رسیده به ایالات متحده ۳۴۷ و انگلیس ۱۲۰ جایزه نوبل می باشد.
- سهم ۸۱ درصد جمعیت جهان، ۱۰ درصد جوایر نوبل بوده است.
- توماس مان در سال 1929 جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد، این جایزه برای رمانی که 28 سال قبل یعنی در سال 1901 منتشر شده بود به او اهدا شد!!
