در ایران همه ی آقایان در سن 18 سالگی موظف هستند که به خدمت سربازی بروند و این موضوع به یکی از دغدغه های جوانان امروزی تبدیل شده است. البته در شرایط خاص برخی افراد از رفتن به خدمت سربازی معاف می شوند و در این صورت کارت معافیت سربازی دریافت می کنند. اما چه مواردی باعث معافیت سربازی می شود؟ چه مدارکی لازم می باشد؟ در این پست موارد معافیت سربازی و هر آن چه در مورد شرایط معافیت وجود دارد، به شما ارائه می شود، با ما همراه باشید.
شرایط و موارد معافیت از سربازی چیست؟
سربازی به معنای ایستادگی و مقاومت در نبرد می باشد، اما در اصطلاح خدمت وظیفه عمومی یا سربازی به معنای خدمت موقت و یا دائم در نیروهای مسلح کشورها است. خدمت برای تمام آقایان 18 به بالا به جز افرادی که شرایط معافیت از خدمت سربازی دارند، اجباری است. افرادی که بنا به دلایلی امکان گذراندن این دوره را ندارند به دنبال راه های دریافت معافیت هستند. در ادامه شرایط معافیت سربازی بیان می شود.
دسترسی سریع به مطالب
انواع معافیت در سربازی
معافیت های نظام وظیفه به دو دسته کلی تقسیم می شوند: دائم و موقت.
معافیت موقت
مشمول با داشتن برخی شرایط می تواند از خدمت سربازی برای مدتی معاف شود.
به عنوان مثال: معافیت تحصیلی، معافیت بنیاد ملی نخبگان و گواهی اشتغال به خدمت جزء معافیت موقت است.
معافیت دائم
به افرادی که مشمول نظام وظیفه هستند و در سن مشمولیت دارای شرایطی اند که خدمت سربازی برای آن ها مقدور نمی باشد می توانند از معافیت دائم استفاده نمایند. معافیت دائم انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- معافیت کفالت
- معافیت متعهدین خدمت
- معافیت پزشکی
- معافیت مددجویان
- معافیت عفو رهبری (معافیت سنی)
- معافیت ایثارگران
در ادامه به هر یک از این معافیت ها می پردازیم و هر یک را بررسی می کنیم.
1. موارد معافیت کفالت سربازی
یکی از مواردی که باعث معافیت سربازیمی شود، برعهده گرفتن سرپرستی یکی از اعضای خانواده یا بستگان است که آن را با نام معافیت کفالت می‌شناسیم. برای اطلاع از شرایط معافیت کفالت و لیست افرادی که می توانید با گرفتن سرپرستی آن ها از خدمت سربازی معاف شوید، در زیر آروده شده است.
انواع مختلف معافیت کفالت عبارت اند از:
- کفالت پدر
- کفالت مادر
- کفالت پدربزرگ
- کفالت مادربزرگ
- کفالت برادر
- کفالت خواهر
- کفالت فرزند
- کفالت والدین معلول
- کفالت اعضای نیازمند به مراقبت خانواده
در واقع می توان گفت که معافیت کفالت رایج ترین شیوه معافیت می باشد؛ اما با توجه به قوانین و مقررات خاص موجود، بهره مندی از این نوع معافیت تنها در صورت احراز شرایط عمومی و اختصاصی آن امکان پذیر است.
شرایط عمومی معافیت از سربازی کفالت
- برای فرد مشمول نباید غیبت ثبت شده باشد.
- متقاضی می بایست به سن مشمولیت یعنی 18 سال تمام رسیده باشد.
- داوطلب باید تنها مراقب شخص مکفول (پدر، مادر، پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر و برادر) باشد. در صورتی که فرد دارای برادر دیگر با سن بالای 18 سال باشد، فاقد شرایط معافیت است مگر این که بر اساس رای شورای پزشکی وظیفه عمومی، آن برادر از توانایی لازم برای مراقبت و نگهداری از شخص مکفول را نداشته باشد.
شرایط اختصاصی معافیت از سربازی کفالت
کفالت پدر
- سن پدر مشمول می بایست بالای 75 سال تمام باشد.
- چنانچه پدر مشمول دارای سن کمتر از 75 سال بوده و مطابق با رای شورای پزشکی وظیفه عمومی نیاز به مراقبت داشته باشد نیز در شمول معافیت کفالت قرار می گیرد.
مادر فاقد همسر
- پدر مشمول در قید حیات نباشد.
- مادر فرد ازدواج مجدد نداشته باشد.
- طلاق قطعی مادر مشمول به ثبت رسیده باشد.
برادر کمتر از 18 سال تمام (صغیر)
- پدر در قید حیات نباشد.
- مشمول تنها برادر و سرپرست برادر کمتر از 18 سال خود باشد.
خواهر فاقد پدر، همسر و فرزند پسر سالم
- خواهر مشمول باید فاقد پسر باشد.
- خواهر فرد می بایست از همسر خود طلاق گرفته و یا همسرش فوت کرده باشد.
- خواهر شخص نباید دارای فرزند پسر سالم باشد.
- مشمول تنها برادر تنی و سرپرست بالای 18 سال خواهر باشد.
برادر بیش از 18 سال فاقد همسر، فرزند پسر سالم بالای 18 سال فاقد شغل و فاقد پدر که با رای شورای پزشکی نیاز به مراقبت داشته باشد.
- برادر مشمول به علت بیماری یا نقص عضو نیاز به مراقبت داشته باشد.
- برادر مشمول بایستی فاقد پدر، همسر و فرزند باشد.
پدربزرگ فاقد فرزند و نیازمند مراقبت با تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی
- پدربزرگ مشمول، هیچ فرزند دختر یا پسری نداشته باشد.
- پدربزرگ فرد مشمول بنا بر رای شورای پزشکی وظیفه عمومی، توانایی اداره امور خود را نداشته باشد.
مادربزرگ فاقد همسر و فرزند (مادر بزرگ پدری و مادری)
- مادربزرگ مشمول باید فاقد فرزند اعم از دختر و پسر باشد.
- همسر مادربزرگ فرد مشمول فوت شده باشد و یا این که از همسرش طلاق گرفته باشد.
فوت حین خدمت پدر یا برادر
- یکی از برادران و یا فرزندان سربازی که حین خدمت فوت کرده باشد.
- فوت کارکنان پایور و پیمانی نیروهای مسلح در حین خدمت نیز مشمول معافیت کفالت می شود. توجه داشته باشید که کارکنان مذکور می بایست در طول مدت خدمت اعم از حین خدمت یا خارج از خدمت، فوت کرده باشند. این مورد شامل فوت در وضعیت فرار از خدمت، غیبت و یا فوت بر اثر خودکشی و یا ارتکاب به جرایمی مانند نزاع و یا سایر موارد مشابه نمی شود.
فرزند صغیر
- همسر مشمول فوت کرده و از وی دارای فرزند صغیر باشد.
- همسر شخص پس از ازدواج معلول شده و فرزندش نیاز به مراقبت دارد.
برادر در حال خدمت
- در این شرایط، هر دو برادر می بایست فاقد غیبت نظام وظیفه باشند.
مدارک مورد نیاز برای معافیت کفالت
- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی
- یک قطعه عکس 4*3 رنگی با زمینه سفید
- اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی یا معادل آن
- تصویر کارت ملی فردی که می‌خواهید کفالت او را به عهده بگیرید
مراحل گرفتن معافیت کفالت
در صورتی که می خواهید برای گرفتن معافیت کفالت اقدام کنید، مراحل آن به صورت زیر است:
- در قدم اول برای گرفتن معافیت کفالت، باید دفترچه راهنمای خدمت وظیفه عمومی را از دفاتر پلیس+10 تهیه و نسبت به تکمیل مدارک اقدام نمایید.
- برای انجام معاینه اولیه و تکمیل آن باید به پزشک معتمد مراجعه کنید. در نظر داشته باشید برای گرفتن معافیت کفالت نیازی به تکمیل فرم واکسیناسیون نیست.
- بعد از تکمیل فرم معاینه باید دوباره به دفتر پلیس+10 مراجعه کنید و درخواست خود برای معافیت کفالت را ثبت نمایید.
- بعد از ثبت درخواست، مدارک توسط سازمان وظیفه عمومی بررسی و از اداره ثبت محل تولد فردی که سرپرستی او را به عهده گرفته‌اید،
- استعلام گرفته می‌شود. شما باید این استعلام را از سازمان وظیفه عمومی دریافت کنید.
- اگر پرونده شما نیاز به طرح در شورای پزشکی داشته باشد، شما به کمیسیون پزشکی معرفی خواهید شد و باید در آن حضور پیدا کنید.
- در مرحله آخر دعوتنامه حضور در هیئت رسیدگی بدوی برای شما ارسال می‌شود و شما باید در این جلسه حضور داشته باشید.
- در صورت تایید شرایط معافیت سربازی، کارت معافیت دائم برای شما صادر خواهد شد و در غیر این صورت برگه آماده به خدمت برای شما صادر می‌شود و یا می‌توانید از معافیت تحصیلی استفاده کنید.
2. موارد معافیت متعهدین خدمت سربازی
یکی از معافیت هایی که مشمولین خدمت سربازی می‌توانند نسبت به آن اقدام کنند، معافیت متعهدین خدمت می‌باشد.
مطابق با قوانین نظام وظیفه، عبارت “متعهد خدمت” به افرادی اطلاق می شود که در هر یک از دستگاه هایی دولتی استخدام شده و مشغول به کار هستند. شرایط بهره مندی از این معافیت نیز در ادامه مقاله ارائه شده است.
- مشمولان قانون خدمت نیروی انسانی، درمانی و بهداشتی پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی و بعد از تأمین نیازمندی های نیروهای مسلح، ادامه خدمت خود را تا 5 سال در وزارت بهداری انجام می‌دهند.
- مشمولین قانون معافیت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم پس از اتمام دوره آموزش مقدماتی نظامی، موظف به انجام ادامه خدمت خود در آموزش و پرورش خواهند بود.
- داوطلبان شغل معلمی خلبانی در آموزشگاه فنون هواپیمایی تنها در صورت ارائه تعهد و گذراندن 10 سال خدمت و همچنین داوطلبان شغل تکنسینی هواپیما در این آموزشگاه، مشروط به سپردن تعهد و انجام 12 سال خدمت، از حضور در دوره سربازی معاف خواهند بود.
همچنین دولت می تواند از حضور کارکنان خود که مشمول خدمت سربازی نیز می باشند، به دو شکل زیر بهره مند شود:
- به عنوان استخدام تعهد خدمتی
- به عنوان کارکنان وظیفه برای انجام خدمت دوره ضرورت
3. موارد معافیت پزشکی سربازی
سازمان نظام وظیفه برای افرادی که به‌دلیل وضعیت نامناسب سلامت و یا بیماری توانایی انجام خدمت سربازی را ندارند، شرایط معافیت سربازی متفاوتی را درنظر گرفته است. بسته به وضعیت سلامت شما، شرایط معافیت شما می‌توانند موجب مشمول معافیت سربازی دائم،معافیت موقت یا معافیت از رزم شوند.
لیست بیماری های معافیت پزشکی نظام وظیفه
لیستی از بیماریهای مشمول معافیت پزشکی را در ادامهآماده کرده ایم.
1. بیماریهای عمومی
2. بيماري هاي غدد مترشحه داخلي
3. بيماري هاي پوست و بافت هاي زير پوست
4. بيماري هاي داخلي مغز و اعصاب (نورولوژي)
5. بيماري هاي اعصاب و روان
6. بيماري هاي جراحي مغز واعصاب
7. بيماري هاي ريه و قفسه صدري
8. بيماري هاي استخوان (اسكلت)
9. بيماري هاي دستگاه گوارش و جراحي عمومي
10. بيماري هاي خون و انكولوژي (بدخيمي ها)
11. بيماري هاي دستگاه ادراري تناسلي
12. بيماري هاي فك و دهان و دندان
13. بيماري هاي چشم و عوارض بينائي
14. بيماري هاي گوش ، حلق و بيني
15. بيماري هاي قلب و عروق
16. بيمار يهاي روماتولوژي و بافت همبند
17. بيماري هاي عفونی
مدارک لازم برای معافیت پزشکی
برای درخواست معافیت پزشکی باید مدارک زیر را در زمان مراجعه به همراه داشته باشید تا مشمول یکی از شرایط معافیت سربازی شوید:
- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی مشمول
- اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی و یا گواهی معادل آن
- شماره حساب بانک سپه برای درج در فرم ثبت‌نام
- یک قطعه عکس 4*3 رنگی با زمینه سفید
مراحل صدور کارت معافیت پزشکی
بعد از مطالعه فهرست لیست بیماریهای معافیت پزشکی و شرایط آنها، در صورتی که خودتان را داری شرایط معافیت سربازی می‌دانید باید مراحل زیر را طی کنید:
- دریافت و تکمیل دفترچه راهنمای خدمت وظیفه عمومی (دفترچه سربازی) از دفاتر پلیس+10
- دریافت برگه واکسیناسیون و برگه معاینه اولیه
- تزریق واکسن‌های ذکر شده در فرم، تکمیل برگه واکسیناسیون
- مراجعه به پزشک معتمد، تکمیل فرم خود اظهاری و معاینه و تأیید پزشک معتمد
- تحویل مدارک خود به دفاتر پلیس + 10 تحویل دهید و ثبت درخواست
- دریافت مدارک لازم برای تحویل به شورای پزشکی
- دریافت برگه معرفی به بیمارستان از طریق پست (این برگه حداکثر ظرف مدت 15 روز ارسال می‌شود.)
- مراجعه به بیمارستان برای انجام معاینات تخصصی
- ارسال نتیجه از طریق بیمارستان برای مراجع رسیدگی کننده
- ارسال دعوتنامه‌ای جهت حضور در شورای پزشکی به آدرس درخواست‌کننده (در صورت تأیید مدارک)
- حضور در کمیسیون پزشکی و بررسی شرایط معافیت پزشکی و مدارک ارائه شده و معاینات
- صدور کارت معافیت در صورت تایید شورا
نکته: پرونده افرادی که دارای نقص عضو و یا بیماری مشهودی هستند، مستقیما به شورای پزشکی ارسال خواهد شد.
نکته: در نظر داشته باشید در صورتی که شورا شما را مشمول شرایط معافیت سربازی نداند، برای شما برگه آماده به خدمت صادر خواهد شد. البته در نظر داشته باشید که می‌توانید از معافیت تحصیلی نیز استفاده کنید.
4. شرایط معافیت مددجویان بهزیستی و کمیته امداد
معافیت مددجویان نیز از دیگر معافیت هایی است که سازمان نظام وظیفه، قوانین و مقررات مرتبط با آن ها را در اختیار مشمولان قرار داده است تا افراد واجد شرایط بتوانند از حضور در دوره خدمت ضرورت معاف شوند. این شرایط به شرح زیر می باشند.
معافیت یک فرزند مادر فاقد شوهر تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی
بر اساس قوانین جدید نظام وظیفه، دیگر تعداد فرزندان پسر مادر تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی اهمیتی نداشته و حتی اگر مادری بیش از دو فرزند پسر داشته باشد، مشروط به آن که قبلا برادران دیگر از معافیت کفالت مادر استفاده نکرده باشند، فرد مشمول از خدمت سربازی معاف می شود.
نکته: در خصوص این نوع معافیت، فاقد همسر بودن مادر به سبب فوت شوهر یا طلاق از وی می باشد. بنابراین مادرانی که همسر آن ها مفقودالاثر شده یا در حبس می باشند، مشمول این قانون نمی شوند.
معافیت تنها پسر خانواده های دارای سه فرزند دختر
- مشمول می بایست تنها پسر خانواده بوده و هیچ برادری نداشته باشد.
- تاهل یا مطلقه بودن خواهران فرد مشمول، مانع معافیت وی نمی شود.
- در صورتی که پدر در قید حیات باشد، وضعیت جسمانی وی ملاک عمل نبوده و تنها تحت پوشش بودن وی یا مادر مشمول در کمیته امداد یا بهزیستی شرط اصلی معافیت می باشد. به عبارت دیگر، پدر یا مادر شخص مشمول حتما باید تحت پوشش کمیته و یا بهزیستی باشند.
- استفاده برادر ناتنی از این معافیت صرفا در صورتی امکان پذیر است که خواهران از طریق پدر یا مادر با مشمول دارای رابطه نسبی باشند.
معافیت مشمول دارای فرزند معلول
- در صورتی که فرد مشمول فاقد غیبت بوده و فرزند وی نیز تحت پوشش بهزیستی باشد، می تواند از این نوع معافیت بهره مند شود.
معافیت مشمولانی که با بانوان دارای معلولیت جسمی – حرکتی ازدواج کنند
مشمولانی که با بانوان معلول ازدواج می کنند، به مدت 5 سال موقتا از خدمت سربازی معاف می شوند و در صورت استمرار ازدواج نیز می توانند از معافیت دائم استفاده نمایند.
5. شرایط معافیت عفو رهبری (بخشودگی سنی)
یکی دیگر از انواع شرایط معافیت سربازی، معافیت بخشودگی سنی (معافیت رهبری) است. در این نوع معافیت، برخی از افراد با توجه به سنشان مشمول بخشودگی خدمت سربازی می‌شوند.
شرایط سنی افراد در این نوع معافیت با توجه به مدرک تحصیلی به 5 دسته تقسیم می‌شود:
- افرادی که مدرک تحصیلی آنها کارشناسی، دیپلم و زیردیپلم است، اگر تاریخ تولد آنها تا پایان 1354 یا قبل ازآن باشد مشمول شرایط معافیت سربازی می‌شوند.
- دارندگان مدرک کارشناسی ارشد، اگر متولد پایان 1352 یا قبل از آن باشند مشمول قوانین معافیت خدمت سربازی خواهند شد.
- برای اشخاصی با مدرک دکتری غیر پزشکی، اگر متولد پایان 1350 یا قبل از آن باشند، از انجام خدمت سربازی معاف هستند.
- معافیت بخشودگی سنی در مورد دارندگان مدرک دکتری پزشکی و دامپزشکی شامل افرادی می‌شود که متولد پایان سال 1344 یا قبل از آن باشند.
مدارک لازم برای درخواست معافیت شرایط سنی
برای درخواست معافیت شرایط سنی باید مدارک زیر را به همراه داشته باشید:
- اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی یا معادل آن
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی
مراحل دریافت معافیت شرایط سنی
- با به همراه داشتن مدارک به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (پلیس+10) مراجعه کنید و فرم تعهدنامه استفاده از معافیت رهبری را پر کنید.
- در این مرحله نیازی به اقدام خاصی نیست و سازمان نظام وظیفه به بررسی مدارک شما می‌پردازد.
- در نهایت بعد از بررسی شرایط معافیت سربازی توسط معاونت وظیفه عمومی، کارت معافیت برای شما صدور و به آدرس شما ارسال می‌شود.
6. شرایط معافیت ایثارگران سربازی
در قوانین سازمان وظیفه عمومی برای خانواده‌های ایثارگران شرایط خاصی را در نظر گرفته شده است. اگر شما در هر یک از گروه‌های زیر قرار بگیرید می‌توانید مشول شرایط معافیت سربازی شوید:
1. فرزندان شهداء و جاويدالاثران
2. يكي از برادران شهداء، جاويدالاثران، آزادگان و جانبازان در صورتي كه فاقد فرزند ذكور هستند.
3. فرزندان ايثارگران و نحوه جمع نمودن امتيازات جانبازي و ايثارگري براي معافيت
4. جانبازان 10 درصد و بالاتر
5. فرزند خوانده قانوني جانبازان
6. مشمولاني كه با بانوان جانباز 25 درصد و بالاتر ازدواج كنند.
7. قوانین کامل معافیت ایثارگری کلیک کنید
مراحل دریافت معافیت ایثارگری
- ابتدا نسخه اول برگه شماره 1 ایثارگران را از بنیاد شهید و امور ایثارگران دریافت نموده و آن را تکمیل کنید.
- با مراجعه به دفاتر پلیس+10 اقدام به تهیه دفترچه راهنمای خدمت وظیفه عمومی نمایید. فرم‌های مربوط به ایثارگران را تکمیل کنید و مدارک لازم را تحویل دهید.
- حداکثر ظرف مدت یک هفته به وظیفه عمومی محل سکونت خود مراجعه کنید تا درخواستتان مورد بررسی قرار گیرد.
- وظیفه عمومی بعد از تایید مدارک و احراز شرایط، با توجه به نوع معافیت، احتمال دارد شما را برای یک دوره مقدماتی به مرکز آموزشی معرفی می‌کند که بعد از گذراندن آن، کارت معافیت برای شما صادر می‌شود.
