سرفه خشک می‌تواند یک تجربه‌ی به شدت ناراحت کننده باشد که بسیاری از ما را به معنی واقعی کلمه با تنگی نفس و ناراحتی مواجه می‌کند. با این وجود، سرفه یکی از واکنش‌های دفاعی بدن است که از بدن ما در برابر مهاجمان محافظت می‌کند. وقتی که سرفه می‌کنیم با بیرون رانده شدن هوا از داخل ریهها، مواد و ترشحات خارجی موجود در ریهها یا مجاری تنفسی از بین می‌روند. این امر به کاهش تحریک و جلوگیری از عفونت در این اندام‌ها کمک می‌کند. در اکثر مواقعی که سرفه می‌زنیم انتظار داریم خلط خارج شود، اما اگر این چنین نباشد چه رخ می‌دهد؟ در ادامه درباره راه های درمان سرفه خشک بیشتر صحبت می کنیم.
دسترسی سریع به مطالب
سرفه خشک چیست؟
سرفه خشک به سرفه‌ای گفته می‌شود که با دفع مخاط یا خلط همراه نباشد. این نوع سرفه اغلب با خراش یا درد گلو همراه است.
سرفه خشک مداوم
سرفه خشک هرازچندگاهی به سراغ ما می‌آید و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و به خودی خود برطرف خواهد شد. با این وجود، سرفه‌های خشک می‌توانند مدام باشند و بیش از 8 هفته در افراد بزرگسال و بیش از 4 هفته در کودکات به طول انجامند. چنین سرفه‌های خشک مزمنی می‌تواند باعث نگرانی شود، به خصوص اگر همراه با علائم دیگر در فرد ظاهر شود. سرفه خشک همراه با علائم دیگر می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد.
دلایل مختلفی برای سرفه خشک وجود دارد که برخی از آن‌ها شایع هستند و برخی دیگر کمی شدیدتر و جدی‌تر می‌باشند.
دلایل سرفه خشک که غیر جدی و شایع هستند
برخی از دلایل غیرجدی و شایع سرفه خشک که نباید زیاد در موردشان نگران باشید، عبارتند از:
آسم
آسم بیماری است که در آن مجاری تنفسی متورم و باریک می‌شوند. اگرچه سرفه‌های مرتبط با آسم می‌توانند خلط‌دار باشند، اما معمولا اینگونه نیستند و جز سرفه‌های خشک به حساب می‌آیند. باید به این نکته توجه داشت که سرفه کردن شایع‌ترین نشانه‌ی بیماری آسم نیست، اگرچه نوعی سرفه آسم (CVA) وجود دارد که سرفه خشک مزمن است. اگر فکر می‌کنید که سرفه خشک شما ناشی از آسم است، باید در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) وقت رخ می‌دهد که دوره‌های مداوم رفلاکس اسید معده را تجربه کنید. به عبارت دیگر، وقت یاسید معده به سمت بالا به مری وارد می‌شود، در مجرایی که دهان را به معده متصل می‌کند جریان می‌یابد. اسید معده، مری شما را تحریک می‌کند و همین امر موجب سرفه زدن شما شود. رفلاکس معده به راحتی توسط داروهای ساده دون نسخه یا داروهای تجویزی پزشک قابل کنترل است. برای مشاوره بیشتر و بررسی این که آیا رفلاکس معده دلیل اصلی سرفه خشک شماست به پزشک مراجعه کنید.
ترشحات پشت حلق
ترشحات پشت حلق به ترشح مخاط اضافی در گلو اشاره دارد. وقتی به آنفولانزا مبتلا هستید یا آلرژی فصلی دارید، غشای بینی مخاط بیشتری را نسبت به حالت معمول تولید می‌کند. برخلاف مخاط معمولی و سالم، این نوع مخاط آبکی و روان است و به راحتی در پشت گل (حلق) جریان می‌یابد. وقتی با چنین شرایطی روبرو هستید، ترشح پشت حلق موجب غلغلک گلو شده و در نهایت منجر به سرفه خشک می‌شود.
به طور معمول، ترشحات پشت حلق ناشی از آلرژی‌های فصلی، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی به راحتی با چند اقدام ساده قابل درمان است. به عنوان مثال، دوش آب گرم و یا استفاده از یک اسپری بینی می‌تواند سینوس‌ها را پاک کرده و مانع از سرفه زدن شما شود.
عفونت ویروسی
تداوم سرفه برای یک مدت طولانی بعد از سرماخوردگی ناشی از عفونت ویروسی کاملا طبیعی است. چنین سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی معمولا سرفه خشک هستند و تا حدود دو ماه تداوم می‌یابند. بعد از عفونت ویروسی، مجاری تنفسی شما حساس می‌شوند و به راحتی با عوامل ساده تحریک شده و موجب سرفه زدن شما می‌شوند. اگرچه از بین رفتن این سرفه‌های خشک به خودی خود کمی زمان‌بر است و آزادهنده باشند، اما در نهایت منجر به عوارض جدی پزشکی نمی‌شوند.
محرک‌های محیطی
گاهی اوقات، مجاری تنفسی ما به واسطه‌ی ذرات معلق در هوا مانند آلودگی، دود، گرد و غبار و گرده گیاهان تحریک می‌شوند. محرک‌های شیمیایی موجود در محیط مانند دی اکسید گوگرد یا اکسید نیتریک نیز می‌توانند موجب سرفه خشک شوند. گاهی اوقات هوای تازه خیلی خشک یا خلی سرد نیز می‌تواند باعث بروز سرفه شود. به محیط اطراف خود توجه کنید و تا حد امکان از محرک‌های محیطی دوری کنید.
سرفه خشک ناشی از عوارض جانبی داروها
برخی از داروهای تجویزی مانند مهارکننده‌های ACE که برای درمان طیف وسیعی از مشکلات پزشکی مانند فشار خون بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند به عنوان عارضه‌ی جانبی موجب سرفه خشک در بیمار شوند. در اغلب موارد، تنها راه حل برای برطرف کردن این مشکل توقف مصرف دارو است. اگر چنین داروهایی را مصرف می‌کنید و سرفه خشک مزمن دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا جایگزین‌های مناسب را برای شما تجویز کند.
سیاه سرفه
سیاه سرفه یک بیماری بسیار مسری است که موجب سرفه خشک شدید می‌شود. نفس کشیدن بعد از سرفه خشک در این بیماری با صداهایی در قفسه سینه همراه است. سیاه سرفه که در مراحل ابتدایی با سرماخوردگی معمولی اشتباه گرفته می‌شود، در نهایت به سرفه‌های غیرقابل کنترل تبدیل خواهد شد. اگرچه ممکن است ترسناک به نظر آید، اما سیاه سرفه به عنوان یک بیماری در کودکان ریشه کن شده است و به لطف واکسیناسیون کودکان به ندرت این بیماری در فرد ظاهر می‌شود.
دلایل سرفه خشک که باید جدی گرفته شوند
پنوموتوراکس
پنوموتوراکس وقتی رخ می‌دهد که هوا وارد حفره‌های قفسه سینه شده و ریهها را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث می‌شود ریهها خالی شوند. این وضعیت ممکن است به دلیل یک ضربه سنگین به قفسه سینه رخ دهد. اگر فرد بیماری زمینه‌ای ریوی داشته باشد، احتمال وقوع چنین مشکلی افزایش می‌یابد. سرفه خشک در اغلب موارد با درد در قفسه سینه و تنگی نفس همراه است. در چنین وضعیتی، فرد به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد.
سرطان ریه
اگرچه بعید به نظر می‌آید اما سرفه خشک می‌تواند یکی از علائم سرطان ریه باشد. با این وجود، تنها وقتی باید نگران شوید که سرفه خشک مداوم باشد و به مرور زمان بهبود نیابد و دردناک‌تر شود. سرطان ریه همچنین با علائم دیگری مانند سرفه خونی، درد قفسه سینه یا کاهش وزن غیرقابل توضیح همراه است. اگر سرفه خشک شما با چنین علائمی همراه است، بهتر است فورا با پزشک مشورت کنید، به خصوص اگر عوامل خطر سرطان ریه مانند سیگار کشیدن یا سابقه خانوادگی سرطان ریه را دارید.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی در بسیاری از افراد با سابقه‌ی فشار خون بالا و سایر مشکلات قلبی و عروقی بسیار شایع است. نارسایی قلبی به شرایطی گفته می‌شود که قلب قادر نیست به خوبی خون را به اندام‌های بدن پمپاژ کند. در نتیجه، یکی از علائمی که می‌تواند ظاهر شود سرفه خشک مداوم است. اگر همراه با سرفه خشک علائم دیگر نارسایی قلبی مانند نامنظم بودن ضربان قلب، احتباس مایعات و تنگی نفس ناگهانی و شدید را تجربه می‌کنید، باید هر چه سریع‌تر با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
فیبروز ریوی ایدیوپاتیک
فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF) به شرایطی گفته می‌شود که ریهها بافت اسکار در خود ایجاد می‌کنند. با گذشت زمان و افزایش ضخامت بافت اسکار، استنشاق هوا بسیار دشوار می‌شود. سرفه خشک مداوم یکی از علائم اصلی فیبروز ریوی ایدیوپاتیک است و در صورت مشاهده‌ی سایر علائم این بیماری مانند ورم انگشتان دست و پا و یا از دست دادن اشتها حتما به پزشک مراجعه کنید.
کووید-19
متاسفانه، سرفه خشک یکی از علائم اصلی ابتلا به کووید-19 است، بیماری که از سال 2019 سراسر جهان را درگیر کرده است. اگر همراه با سرفه، تب و خستگی را هم تجربه می‌کنید باید به پزشک مراجعه کنید و مراقبت‌های لازم در برابر این ویروس را دریافت نمایید.
روشهای تشخیص سرفه خشک
مانند بسیاری از ارزیابی‌های استاندارد پزشکی، پزشک قبل از معاینه فیزیکی برای تشخیص علت سرفه خشک شما، در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سؤال می‌کند.گاهی اوقات، برای تشخیص علت اصلی این سرفه برای شما آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:
تست‌های تصویربرداری
انجام عکسبرداری یا سی تی اسکن به پزشک این امکان را می‌دهد تا درون قفسه سینه را بررسی کند و هرگونه مشکل که موجب سرفه خشک شده است را بیابد.
اسپیرومتری یا نوار ریه
اسپیرومتری یک آزمایش معمول برای سنجش عملکرد ریه با اندازه‌گیری میزان هوای استنشاق شده در دم و بازدم و سرعت آن است. این یک آزمایش نسبتا ساده است که فقط کافی است دورن یک کیسه پلاستیکی نفس بکشید.
برونکوسکوپی ریه
در برونکوسکوپیریه یک لوله‌ی نازک که به انتهای آن یک دوربین متصل شده است از راه دهان وارد بدن شده و به سمت ریهها هدایت می‌شود. به این ترتیب، پزشک می‌تواند ناهنجاری‌ها و مشکلات موجود در مجاری تنفسی را بررسی کرده و دلیل اصلی سرفه خشک را بیابد.
درمان‌های خانگی برای سرفه خشک
1. قطره سرفه منتول
قطره سرفه منتول حاوی ترکیبات فعال نعناع است و یک اثر خنک‌کندگی قوی دارد که به تسکین مجاری تنفسی تحریک شده و سرفه خشک شما کمک می‌کند. این قطره بدون نیاز به نسخه در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد.
2. دستگاه رطوبت‌ساز
هوای خشک می‌تواند التهاب بافت گلو را تشدید کرده و محرکی برای بدتر شدن سرفه‌های خشک باشد. به منظور تسکین سرفه خشک خود می‌توانید خرید یک دستگاه رطوبت‌ساز را مد نظر داشته باشید.
3. نوشیدنی‌های گرم
مایعات گرم مانند سوپ، آبگوشت یا چای می‌توانند گلو را مرطوب کنند و تسکین فوری برای سرفه‌های خشک و گلودرد ناشی از آن باشند. هیدراتاسیون همچنین بهبود مجاری تنفسی را تسریع می‌بخشد.
4. عسل
عسل به عنوان یک ماده غذایی با خواص ضدالتهابی در سراسر دنیا شهرت دارد. مصرف عسل می‌تواند تحریک گلوی شما را کاهش دهد. همچنین با تجزیه‌ی مخاط موجب کاهش سرفه‌های خشک می‌شود. شما می‌توانید به چای گرم خود کمی عسل اضافه کنید و یا ترکیب آب ولرم، عسل و آبلیمو را امتحان کنید.
مصرف معجون پیاز و عسل، فلفل سیاه و عسل و عسل و شلغم برای درمان سرفه خشک نیز مفید است.
5. گیاهان دارویی
گیاهان زیادی با خواص ضدالتهابی وجود دارند که می‌توانند به کاهش تورم و تسکین سرفه خشک کمک کنند. برخی از گیاهانی که برای درمان سرفه خشک مناسب هستند عبارتند از آویشن، نعناع فلفلی، ریشه گل ختمی و ریشه شیرین بیان. سعی کنید این گیاهان را در آشپزی خود بکار ببرید و یا به صورت دمنوش آن‌ها را مصرف کنید.
6. هیدراتاسیون
منطقی به نظر می‌آید که نوشیدن مایعات به اندازه کافی و هیدارته ماندن می‌تواند گلو را مرطوب نگه دارد و باعث تسریع سرفه‌های خشک شود. در روز حدود 7 لیوان آب بنوشید و اجازه ندهید که دهانتان خشک بماند.
7. آنزیم بروملین
بروملین یک آنزیم ضدالتهابی قوی است که در آناناس وجود دارد. این آنزیم می‌تواند در تسکین گلوی تحریک شده و تجزیه‌ی مخاط و در نتیجه کاهش سرفه‌های خشک کمک کند. شما می‌توانید با خوردن آناناس و یا نوشیدن آب آناناس این آنزیم را دریافت کنید. اگرچه می‌توانید این آنزیم را به صورت مکمل نیز دریافت کنید.
درمان سرفه خشک با دارو
اگر درمان‌های خانگی برای شما مفید واقع نشدند، می‌توانید داروهای بدون نیاز به نسخه مانند داروهای ضداحتقان و سرکوب کننده‌های سرفه را از داروخانه تهیه کنید. برخی از این داروها عبارتند از:
- داروهای ضداحتقان: هنگامی که به یک عفونت ویروسی مبتلا می‌شوید، غشاهای درونی بینی شما متورم شده و مسیر عبور هوا از بینی مسدود می‌شود. داروهای ضداحتقان با باریک کردن رگ‌های خونی داخل بینی و کاهش جریان خون به بافت‌های متورم به کاهش احتقان بینی کمک می‌کنند. این داروها در کاهش ترشحات پشت حلق و سرفه خشک ناشی از آن موثر هستند.
- سرکوب کننده‌های سرفه: این داروها که با عنوان داروهای ضد سرفه نیز عرضه می‌شوند، با مسدود کردن رفلاکس سرفه آن را سرکوب می‌کنند. اگر سرفه‌های خشک دردناک دارید، مصرف این داروها می‌تواند تسکینی برای شما باشد.
بسته به شدت و دلیل اصلی سرفه خشک، پزشک می‌تواند داروهای دیگری را برای درمان دلیل اصلی آن به شما تجویز کند. همچنین، این احتمال وجود دارد که برای رفع سرفه مجبور باشید برای مدت طولانی این داروها را مصرف کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
سرفه خشک مداوم معمولا نباید شما را نگران کند. با این وجود، این بدان معنی نیست که باید آن را نادیده بگیرید. اگر سرفه خشک با علائم دیگری همراه است باید به پزشک مراجعه کنید؛ به خصوص اگر علائمی مانند درد در قفسه سینه، تب یا تنگی نفس دارید. همچنین، اگر سرفه خشک شما بعد از گذشت یک مدت طولانی؛ دو ماه یا بیشتر؛ برطرف نشد یا با گذشت زمان شدیدتر شد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
