کلسترول چیست؟ چه چیزی باعث کلسترول بالا می‌شود؟
کلسترول هم خوب است و هم بد. اگر در سطح طبیعی باشد، یک ماده ضروری برای بدن به شمار می‌آید. با این وجود، اگر غلظت آن در خون بسیار بالا باشد، به یک خطر خاموش تبدیل می‌شود که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را در افراد افزایش می‌دهد.
کلسترول در تمام سلول‌های بدن وجود دارد و عملکردهای مهمی را در هضم غذا، تولید هورمون‌ها و تولید ویتامین D در بدن برعهده دارد. بدن کلسترول تولید می‌کند، اما از طریق تغذیه نیز وارد بدن می‌شود. از نظر ظاهری مومی شکل و چربی مانند است.
دو نوع کلسترول وجود دارد:
- لیپوپروتئین‌ها با چگالی کم (LDL) یا کلسترول «بد».
- لیپوپروتئین‌ها با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول «خوب».
لیپوپروتئین‌ها با چگالی کم (LDL) یا کلسترول «بد».لیپوپروتئین‌ها با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول «خوب».
فهرست مطالب کلسترول
حقایق جالب در مورد کلسترول:
- کلسترول یک ماده ضروری است که بدن آن را تولید می‌کند، اما از طریق تغذیه نیز وارد بدن می‌شود.
- فاکتورهای خطر برای کلسترول بالا عبارتند از سابقه خانوادگی و تغییرس بک زندگی ازجمله رژیم غذایی و ورزش.
- داشتن کلسترول بالا لزوما با علائمی همراه نیست.
- اگر تغییر در سبک زندگی تاثیری نداشت یا سطح کلسترول بسیار بالا است، پزشک داروهای کاهنده چربی خون مانند استاتین را برای فرد تجویز می‌کند.
کلسترول چیست؟
کلسترول یک ماده مبتنی بر چربی است. بنابراین، با خون که بر پایه آب است مخلوط نمی‌شود. کلسترول به صورت لیپوپروتئین در سراسر بدن حرکت می‌کند. دو نوع لیپوپروتئین حامل بسته‌های کلسترول هستند:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): کلسترولی که به این طریق حرکت می‌کند، کلسترول ناسالم یا «بد» است.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): کلسترولی که در HDL وجود دارد به عنوان کلسترول «خوب» شناخته می‌شود.
کلسترول دارای چهار عملکرد اصلی است که بدون هر یک از آن‌ها ادامه حیات برای انسان امکان‌پذیر نیست. این چهار عملکرد عبارتند از:
- کمک به ساختار دیواره‌های سلولی
- تشکیل اسیدهای صفراوی گوارشی در روده
- کمک به تولید ویتامین D در بدن
- بدن را قادر می‌سازد تا هورمون‌های خاصی تولید کند
دلایل کلسترول بالا
کلسترول بالا یک فاکتور خطر مهم برای بیماری عروق کرونر قلب و عامل حمله قلبی است. تجمع کلسترول بخشی از فرآیندی است که موجب باریک شدن رگ‌های خونی می‌شود که آن را تصلب شرایین می‌نامند. در تصلب شرایین، پلاک‌هایی تشکیل می‌شوند و که مانع از جریان خون می‌شوند.
کاهش مصرف چربی در رژیم غذایی به مدیریت سطح کلسترول کمک می‌کند. به طور خاص، محدود کردن مصرف مواد غذایی حاوی موارد زیر توصیه می‌شود:
- کلسترول: این کلسترول در غذاهای حیوانی، گوشت و پنیر وجود دارد.
- چربی اشباع شده: این مورد در برخی از گوشت‌ها، محصولات لبنی، شکلات، محصولات پخته شده، غذاهای سرخ شده و فرآوری شده وجود دارد.
- چربی‌های ترانس: این در برخی از غذاهای سرخ شده و فرآوری شده وجود دارد.
اضافه وزن یا چاقی نیز می‌تواند موجب بالا رفتن سطح کلسترول بد یا LDL شود. عوامل ژنتیکی نیز در کلسترول بالا نقش دارند. افراد مبتلا به بیماری ارثی هیپرکلسترولمی، LDL بسیار بالایی دارند.
سایر شرایطی که می‌توانند منجر به بالا رفتن سطح کلسترول شوند، عبارتند از:
- دیابت
- بیماری کبد یا کلیه
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- بارداری و سایر شرایطی که باعث افزایش سطح هورمون‌های زنانه می‌شود
- کم کاری غده تیروئید (تشخیص کم کاری تیروئید)
- داروهایی که باعث افزایش کلسترول LDL و کاهش کلسترول HDL می‌شوند، مانند پروژستین‌ها، استروئیدهای آنابولیک و کورتیکواستروئیدها
علائم و نشانه‌های کلسترول بالا
فردی که سطح کلسترول بالایی دارد اغلی علائم و نشانه‌های خاصی را تجربه نمی‌کند، اما غربالگری و آزمایش خون منظم می‌تواند به تشخیص بالا بودن سطح کلسترول کمک کند.
فردی که آزمایش نمی‌دهد و از سطح بالای کلسترول خود مطلع نیست، ممکن است به طور ناگهانی دچار حمله قلبی شود. آزمایش خون منظم به کاهش خطر حمله قلبی ناشی از بالا بودن سطح کلسترول کمک می‌کند.
کلسترول موجود در مواد غذایی
گزارشی از هاروارد هلث، 11 ماده غذایی کاهش‌دهنده کلسترول را شناسایی کرده است که به طور فعال سطح کلسترول را کاهش می‌دهند:
- جو دوسر
- جو و غلات کامل
- لوبیا
- بادمجان و بامیه
- آجیل
- روغن نباتی (کلزا، آفتابگردان)
- میوه‌ها (عمدتا سیب، انگور، توت فرنگی و مرکبات)
- سویا و غذاهای مبتنی بر سویا
- ماهی‌های چرب (به ویژه سالمون، تن و ساردین)
- غذاهای غنی از فیبر
افزودن این مواد به رژیم غذایی می‌تواند در حفظ تعادل سطح کلسترول موثر باشد. همین گزارش فهرستی از مواد غذایی مضر برای کلسترول را نیز منتشر کرده است. این مواد غذایی عبارتند از:
- گوشت قرمز
- لبنیات پر چرب
- مارگارین
- روغن‌های هیدروژنه
- محصولات پخته شده
اندازه استاندارد کلسترول در بزرگسالان
در بزرگسالان، سطح کلسترول کل کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) سالم در نظر گرفته می‌شود.
- بین 200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر در حد مرزی بالا است.
- 240 میلی گرم در دسی لیتر و بالاتر کلسترول بالا در نظر گرفته می‌شود.
سطح کلسترول LDL باید کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- 100 تا 129 میلی گرم در دسی لیتر برای افرادی که مشکل سلامتی ندارند قابل قبول است، اما ممکن است برای افرادی که بیماری قلبی یا عوامل خطر بیماری قلبی دارند نگران‌کننده باشد.
- 130-159 میلی گرم در دسی لیتر در مرز بالایی است.
- 160-189 میلی گرم در دسی لیتر بالا است.
- 190 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر بسیار زیاد در نظر گرفته می‌شود.
سطح HDL باید بالاتر نگه داشته شود. سطح بهینه برای HDL با کلسترول خوب 40 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در نظر گرفته می‌شود.
- مقدار کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر می‌تواند یک عامل خطر اصلی برای بیماری قلبی باشد.
- از 41 میلی گرم در دسی لیتر تا 59 میلی گرم در دسی لیتر در حد مرزی پایین است.
پیشگیری از کلسترول بالا
افرادی که می‌خواهند سطح کلسترول خود را کاهش دهند یا سطح کلسترول خود را در حد نرمال حفظ کنند، باید چهار تغییر اساسی در سبک زندگی خود ایجاد کنند:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم برای سلامت قلب
- ورزش منظم
- خودداری از سیگار
- رسیدن و حفظ وزن سالم
این اقدامات خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب و حمله قلبی را کاهش می‌دهد.
از سال 2013، دستورالعمل‌هایی در مورد کاهش یا جلوگیری از کلسترول بالا بر روی پرداختن به خطرات سبک زندگی، حتی در سنین پایین، متمرکز شده است.
از سال 2018، دستورالعمل‌های جدید منتشر شده در مجله کالج آمریکایی قلب و عروق نیز از پزشکان خواسته است تا با افراد در مورد عوامل زیر که ممکن است خطر ابتلا را افزایش می‌دهند، صحبت کنند:
- سابقه خانوادگی و قومیت
- برخی از بیماری‌های زمینه‌ای که خطر کلسترول بالا را افزایش می‌دهند، مانند بیماری مزمن کلیوی یا شرایط التهابی مزمن
در نظر گرفتن این عوامل منجر به رویکرد شخصی‌تر برای درمان و پیشگیری از سطوح کلسترول بالا می‌شود.
چگونه می‌توان کلسترول بالا را درمان کرد؟
روش‌های مختلفی برای درمان کلسترول بالا وجود دارد که در ادامه به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
درمان کاهش چربی خون
برای فردی که سطح کلسترول بالایی دارد، دارودرمانی به سطح کلسترول و سایر فاکتورهای خطر بستگی دارد. توصیه‌های در اغلب موارد با رژیم غذایی و ورزش آغاز می‌شوند، اما افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی باید داروهایی مانند استاتین یا سایر داروهای تجویزی را مصرف کنند.
استاتین‌ها گروه اصلی داروهای کاهش‌دهنده کلسترول هستند. استاتین‌های موجود با نسخه عبارتند از:
- آتورواستاتین (با نام تجاری لیپیتور)
- فلوواستاتین (لسکول)
- لوواستاتین (Mevacor، Altoprev)
- پراواستاتین (Pravachol)
- روزوواستاتین کلسیم (کرستور)
- سیمواستاتین (Zocor)
به غیر از استاتین، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- مهارکننده‌های انتخابی جذب کلسترول
- رزین‌ها
- فیبرات‌ها
- نیاسین
در سال 2017، محققان دریافتند که یک داروی جدید به نام ازتیمایب می‌تواند به طرز قابل توجهی خطر یک حمله قلبی را در افراد مستعد برای چنین حوادثی کاهش دهد. این دارو با محدود کردن جذب کلسترول در روده موجب کاهش سطح چربی در خون می‌شود.
نویسندگان این مقاله همچنین یک داروی جدید دیگر را معرفی کردند: مهارکننده‌های پروتئین کانورتاز سوبتیلیسین/ککسین 9 (PCSK9). شواهد و مدارکی وجود دارد که این داروها در کاهش سطح کلسترول موثر هستند، به خصوص اگر فرد آن‌ها را همراه با ازتیمایب استفاده کند.
در سال 2018، دستورالعمل‌های جدید بسته به میزان خطری که فرد را تهدید می‌کند یک رویکرد پلکانی را پیشنهاد کردند:
اگر فردی قبلاً یک رویداد قلبی عروقی مانند حمله قلبی داشته است، پزشک ممکن است استفاده از ازتیمایب و همچنین استاتین را توصیه کند. برای کسانی که در معرض خطر بسیار بالا هستند، دستورالعمل‌ها همچنین اضافه کردن یک مهارکننده PCSK9 را توصیه می‌کنند.
با این وجود، دستورالعمل‌ها همچنین خاطرنشان می‌کنند که بازدارنده‌های PCSK9 گران هستند و شرکت‌های بیمه ممکن است هزینه آن‌ها را پوشش ندهند. به همین دلیل، این گزینه احتمالا فقط برای کسانی است که ریسک بسیار بالایی دارند.
ایمنی استاتین
استفاده از استاتین بحث‌هایی را در جوامع پزشکی به وجود آورده است زیرا مانند اکثر داروها دارای عوارض جانبی است. این عوارض جانبی عبارتند از:
- میوپاتی ناشی از استاتین (یک بیماری بافت عضلانی)
- خستگی
- خطر ابتلا به دیابت و عوارض دیابت کمی بیشتر است، اگرچه این موضوع به شدت مورد بحث است
فرد بیمار نباید بدون مشورت با پزشک خود مصرف استاتین را قطع کند زیرا خطر ابتلا به مشکلات قلبی را به شدت افزایش می‌دهد. پزشک ممکن است یکی از موارد زیر را توصیه کند:
- استفاده از یک داروی دیگر
- تلاش برای کاهش کلسترول از طریق تغییر در سبک زندگی
عوارض و پیامدهای منفی کلسترول بالا
در گذشته، هدف مردم کاهش کلسترول به سطح هدف، به عنوان مثال، کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر بود، اما دیگر اینطور نیست.
کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده شواهد کافی برای حمایت از درمان برای یک هدف خاص ارائه نکرده‌اند. با این وجود، برخی از پزشکان ممکن است همچنان از اهداف برای کمک به درمان استفاده کنند.
خطر 10 ساله حمله قلبی
سطح کلسترول نقش مهمی را در خطر یک حمله قلبی در 10 سال آینده ایفا می‌کند. با استفاده از شواهد و مدارک تحقیقاتی، خطر این حمله قلبی بر اساس موارد زیر اندازه‌گیری می‌شود:
- سن
- جنسیت
- سطح کلسترول
- وضعیت سیگار کشیدن
- فشار خون